 |
 |
Love.az |  |
 |
İsveç xalq musiqisi, XIX əsrin əvvəllərində İsveçdə başlamış folklor toplanma işlərinə əsaslanan bir musiqi janrıdır.[1]İsveç xalq musiqisinin əsas aləti fideldir. İsveçə məxsus olan və yalnız bu ənənəyə aid olan başqa bir alət nikelharpadır. İsveç instrumental xalq musiqisinin böyük hissəsi rəqs musiqisidir, bu musiqi və rəqs növünün əsas forması polskadır.
İsveçdə vokal və instrumental ənənələr tarixən eyni melodiyaları paylaşmış, lakin ayrı-ayrı ifa edilmişdir.[2] 1970-ci illərdə xalq musiqisində baş vermiş canlanmadan sonra vokalçılar və instrumentalistlər birlikdə xalq musiqisi ansamblları şəklində ifa etməyə başlamışlar.
İsveç xalq musiqisinin toplanma tarixi 1811-ci ildə "Qotik Cəmiyyəti") adlı təşkilatın yaradılması ilə başladı. Bu cəmiyyət İsveçin 1809-cu ildə müasir konstitusiya monarxiyası kimi formalaşmasından qısa müddət sonra yaranmışdır.[3] İsveç xalq melodiyasının ilk çap olunmuş transkripsiyası 1813-cü ildə onların jurnalı olan Idunada dərc edilmişdir. Qotik Cəmiyyətin üzvləri əsasən İsveç kəndlilərindən ən qədim xalq materiallarını toplamaqla maraqlanırdılar.[4]
XIX əsrdə aparılan toplanma işləri bu modeli izləyirdi və toplanan musiqilər əsasən bədii musiqi təhsili almış ifaçılar üçün tərtib edilirdi.[5]
1890-cı illərin əvvəllərində İsveçdə ilk dəfə xalq musiqiçiləri (spelmän) Skansen – Stokholmun açıq hava muzeyində xalq musiqisini ictimaiyyətə təqdim etdilər. İlk İsveç spelman müsabiqəsi 1906-cı ildə, ilk milli spelman toplantısı isə 1910-cu ildə keçirildi.[6] Zaman keçdikcə bu müsabiqələr azalaraq daha qeyri-rəsmi görüşlərə çevrildi və bu, İsveç xalq musiqiçilərinin bir-biri ilə ünsiyyət qurması üçün əsas məkana çevrildi.
XX əsrin birinci yarısında instrumental xalq musiqisi hələ də əsasən solo ifa ənənəsinə əsaslanırdı. O dövrün ən məşhur ifaçıları Helsinqlənd bölgəsindən olan virtuoz fidelçilər idi.[7]
1940-cı illərdə ilk spelmanslaq (həvəskar xalq musiqi qrupları) yaradıldı və bu qruplar əsasən Dalarna bölgəsinin musiqisi ilə bağlı idi. 1940-cı illərin sonlarında İsveç xalq musiqisinin ilk böyük səsyazma layihəsi başladıldı. Bu layihə çərçivəsində ən populyar səsyazmalar Dalarna spelmanslaq qruplarına aid idi və 1950-ci illərdə spelmanslaq ənənəsi bütün ölkəyə yayıldı.[8] 1960-cı illərin ortalarından etibarən İsveç xalq musiqisinin yenidən dirçəlişinin ilk əlamətləri müşahidə olunmağa başladı.[9] Yan Yohanssonun "İsveçdə caz" albomu (1962 və 1964) bu canlanmaya təsir edən əsas əsərlərdən biri oldu. Hərəkat 1970-ci ildə Gerde festivalı ilə (İsveçin "Vudstok" cavabı) yeni bir dalğa qazandı.[10] 1960–70-ci illərdə rok və pop musiqiçiləri İsveç xalq musiqisini öz bəstələrinə uyğunlaşdırmağa başladılar. 1967-ci ildə Taqes qrupunun "Studio" albomu və 1968-ci ildə buraxılmış "Küçədə kor bir adam fidel çalır" və "Xəyal adası" sinqlları xalq və rok musiqisinin ilk qarışdırıldığı nümunələrdən idi.[11][12]
Son illərdə İsveç xalq musiqisi yenidən subkultural bir adət halına gəlsə də, 1970-ci illərdəki canlanma bir sıra dəyişikliklərə səbəb oldu. Bu dəyişikliklər arasında: Yeni musiqi alətlərinin əlavə edilməsi – məsələn, saksofon, fleyta, qaval, gitara və mandolina. Bəzi köhnə alətlərin yenidən dirçəlişi – məsələn, İsveç qarmonu (baqpipe), Qol qarmonu və ya dairəvi yaylı çalğı aləti, Haryedalet fleytası.[13] Bu alətlərin daxil edilməsi İsveç xalq musiqisinin əvvəlki solo melodiyalı ənənəsindən ansambl musiqisinə keçidini təmin etdi.[14] 1980-ci illərin əvvəllərində polska rəqsinin yenidən populyarlaşması musiqinin ifa edilməsi üçün yeni kontekstlər yaratdı. İsveç xalq musiqisi bütün təhsil sisteminə daxil edilib və musiqiçilər daha gənc yaşda peşəkarlaşmağa başlayıblar.[15]
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|