Alban dialektləri — Alban dili, Hind-Avropa dil ailəsinin Albanoid qrupuna aid olan və əsasən Albaniyada danışılan bir dildir. Bu dil, iki əsas dialektə bölünür: Gheq və Tosk. Bu dialektlər arasında fonetik, morfoloji, sintaktik və leksik fərqlər mövcuddur.
Alban dialektlərinin Tosk və Gheq ləhcələrinin xüsusiyyətləri, yerli və başqa dillərdən alınma sözlərə münasibətdə dialekt parçalanmasının slavyanların Balkanlara köçündən əvvəl olduğu qənaətinə gəlməyə əsas verir.[1][2]
Gheg dialekti, Albaniyanın şimalında, Kosovoda, Monteneqroda, Serbiyada və Şimali Makedoniyanın bəzi bölgələrində danışılır. Bu dialekt, dörd əsas alt dialektə bölünür:
Gheq dialekti, fonetik baxımdan Tosk dialektindən fərqlənir. Məsələn, Gheq dialektində burun samitləri və uzun saitlər mövcuddur, lakin Tosk dialektində bu xüsusiyyətlər yoxdur. Həmçinin, Gheq dialektində infinitiv forması qorunub saxlanılmışdır, lakin Tosk dialektində bu forma yoxdur.[3]
Tosk dialekti, Albaniyanın cənubunda, Yunanıstanın bəzi bölgələrində və Albaniya diasporasında danışılır. Bu dialekt, beş əsas alt dialektə bölünür:
Tosk dialekti, 1972-ci ildə Albaniyada qəbul edilmiş standart Alban dilinin əsasını təşkil edir. Bu qərar, ölkədə dil birliyini təmin etmək məqsədi daşıyırdı. Lakin bu, Gheg dialektində danışanlar arasında narazılıqlara səbəb olmuşdur.[4]
Gheg və Tosk dialektləri arasında bir sıra fərqlər mövcuddur: