 |
 |
Love.az |  |
 |
Milli hesablar sistemi — bazar iqtisadiyyatı şəraitində makroiqtisadi prosesləri özündə əks etdirən bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəli olan və 150-dən çox ölkədə tətbiq edilən ikitərəfli göstəricilər sistemidir[1].
| İqtisadiyyat | |
|---|---|
 | |
| Əsas kateqoriyalar | |
| Mikroiqtisadiyyat | |
| Makroiqtisadiyyat | |
| İqtisadi təlimlər tarixi | |
| İqtisadi metodologiya | |
| Alternativ iqtisadiyyat | |
| Texniki metodlar | |
| Riyazi iqtisadiyyat | |
| Ekonometrika | |
| Təcrübi iqtisadiyyat | |
| Milli Hesablar Sistemi | |
| Sahələr və alt sahələr | |
| Təhsil | |
| Səhiyyə | |
| Əmək | |
| Oyunlar nəzəriyyəsi | |
| Artım | |
| Kənd təsərrüfatı | |
| Təbii ehtiyatlar | |
| Davranış | |
| İqtisadi sistem | |
| Beynəlxalq | |
Portal:İqtisadiyyat |
Bu sistemin metodoloji əsasları tədiyə balansının və sahələrarası balansın metodoloji əsasları ilə sıx bağlıdır.
Azərbaycanda bu sistemin tətbiqi beynəlxalq statistika təşkilatlarının Milli hesablar sisteminin problemlərinə dair hazırladıqları metodiki təlimatlar əsasında aparılır və hesablamaların nəticələri vaxtaşırı İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı Beynəlxalq Valyuta Fondu və statistika sahəsində fəaliyyət göstərən digər beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən ekspertiza olunur[2].
Milli hesablar sistemi (MHS) istehsal ilkin və təkrar bölgü və son istifadə proseslərini bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəsi olan ayrı-ayrı hesablarda (sahələr və institusional bölmələr üzrə) qruplaşdırır[3].
Toplu MHS-ə aşağıdakı hesablar daxildir[4]:
Milli hesablar sistemində funksiyaları və maliyyələşmə mənbələri eyni olan iqtisadi vahidlər aşağıdakı sektorlar (bölmələr) üzrə qruplaşdırılır[5]:
Bundan əlavə MHS-də bu sektorların (bölmələrin) xarici ölkə rezidentləri ilə əlaqəsini əks etdirən "Qalan dünya" sektoru və eyniadlı hesab mövcuddur. Bu sektor (hesab) qeyri-rezident vahidlərin ölkə rezidentləri ilə həyata keçirdikləri iqtisadi əməliyyatların nəticələrini özündə birləşdirir[6].
Milli hesabların inkişaf etdirilməsi və məşğulluğun sistematik şəkildə ölçülməsi üçün ilkin motiv ümumi iqtisadi fəaliyyətin dəqiq ölçülməsinə ehtiyac idi. Bu, Böyük Depressiya nəticəsində daha da gücləndi və Keynes siyasətinin makroiqtisadi sabitləşmə və müharibə dövründə iqtisadi planlaşdırma siyasətinə əsas oldu. Bu cür tədbirləri inkişaf etdirmək üçün ilk cəhdlər 1920-ci illərin sonu və 1930-cu illərdə, xüsusilə Kolin Klark və Simon Kuznets tərəfindən edildi. Böyük Britaniyalı Riçard Stoun, İkinci Dünya müharibəsi zamanı və sonrasında daha sonra töhfələr verdi. İlk rəsmi milli hesablar 1947-ci ildə ABŞ-də yayımlandı. Bir çox Avropa ölkəsi bundan qısa müddət sonra təqib etdi və 1952-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Milli Hesablar Sistemi və Əlavə Cədvəllər Sistemini nəşr etdi[7]. Milli mühasibat üçün beynəlxalq standartlar, son versiyası 2008-ci ildə çıxarılan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Milli Hesablar Sistemi tərəfindən müəyyənləşdirilmişdir[8].
Hələ əvvəllər, 1920-ci illərin əvvəllərində xalq təsərrüfat hesabları cədvəlləri mövcud idi. Bu sistemlərdən biri "Milli İqtisadiyyatın Balansı" adlandı və SSRİ-də və digər sosialist ölkələrində sosialist istehsalının səmərəliliyini ölçmək üçün istifadə edildi[9].
Avropada qlobal Milli Hesablar Sistemi, Avropa Birliyi üzvləri və bir çox digər Avropa ölkələri tərəfindən istifadə olunan Avropa Hesablama Sisteminə (ESA) uyğunlaşdırılmışdır. Bu mövzuda araşdırmalar əvvəldən bu günə qədər davam edir[10].
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|