 |
 |
Love.az |  |
 |
Ritinis — Litvanın milli idman növü. Bu, çubuq və top ilə oynanan, prinsipcə çöldəki xokkeyə bənzəyən oyundur. Ümumdünya Litva Oyunlarının proqramına daxildir.
Ritinis Kanadada məşhur olan xokkey və ya İrlandiyanın hörlinq oyunu ilə oxşar prinsiplərə malikdir. Oyunda iki bərabər sayda oyunçudan ibarət komanda iştirak edir: adətən hər komandada 7 nəfər (qapıçı, üç müdafiəçi və üç hücumçu) olur,[1] lakin bəzi hallarda daha çox oyunçu (ümumilikdə 12–16 nəfər) iştirak edə bilər. Oyun düz bir səthdə[2] — uzunluğu 80–110 m, eni 40–75 m olan düzbucaqlı ot örtüklü meydanda keçirilir və meydan mərkəzi xətlə iki hissəyə bölünür.[3] Futbol meydançası da oyun üçün istifadə oluna bilər.[1]
Hər oyunçunun bir tərəfi əyilmiş çəngəl və əks tərəfdə əyilmiş sapı olan möhkəm çubuq — "ritmuşa" (lit. ritmuša) adlanan aləti olur.[1] Çubuqun uzunluğu 135–150 sm, çəngəlin uzunluğu 40 sm-ə qədər, eni isə 10 sm-ə qədərdir (qapıçının çubuqunun çəngəlinin eni 15 sm-ə qədər ola bilər).[3] Əsas oyun aləti "ripka"dır (lit. rypka). Bu, diametri 17–18 sm, qalınlığı 2,5 sm, çəkisi 600–700 q olan rezin diskdir.[3] Ripka bəzən ağacdan hazırlanır, kütükdən kəsilir və bəzən möhkəmliyi artırmaq üçün nazik dəmirlə örtülür.[1]
Matç adətən 20 dəqiqəlik iki hissədən ibarət olur, onların aralarında 10 dəqiqəlik fasilə verilir.[3] Püşkatma ilə oyuna başlayan komanda müəyyənləşir: oyunçular mərkəzi xəttdən 10 m məsafədə dayanır, bir komandanın kapitanı ripkanı atır. O, ripkanı sağ əli ilə başının üstünə qaldırıb, qüvvətlə atır. Ripka bir neçə metr uçduqdan sonra yerə dəyir və sürətlə yuvarlanmağa başlayır. Rəqib komanda oyunçuları çubuqla ripkanı dayandırmağa çalışır. Ripkanı dayandıran oyunçu onu dayandığı yerdən əllə rəqib tərəfə atır. Əgər ripka hələ yuvarlanırsa, oyunçu çubuqla da vura bilər.[2]
Əgər ripka meydanın üz xəttini keçərsə, zərbə vuran komanda 1 xal qazanır; ripka qapıya daxil olarsa, 3 xal verilir.[3] 16 metrlik cərimə atışı zamanı 2 xal qazanmaq mümkündür. Ən çox xal toplayan komanda qalib gəlir. Məhdud uzunluqlu meydanda oyun müəyyən xal sayına qədər də davam edə bilər.[2]
Oyunçulara ripkanı bədənin hər hansı bir hissəsi, o cümlədən ayaqla dayandırmaq qadağandır. Qayda pozuntusuna görə pozuntunun baş verdiyi yerdən cərimə atışı təyin edilir; əgər pozuntu qapıçı zonasında olubsa, 16 metrdən cərimə zərbəsi vurulur.[3] Yalnız ripkanı dayandıran oyunçu onu ata bilər, başqa oyunçu ilə əvəzlənməyə icazə verilmir.[2]
Ritinis haqqında ilk qeydlər XVII əsrə aiddir. Oyun alətləri ağcaqayın və ya palıd ağacından hazırlanırdı. Oyun Simonas Daukantas və Moteyus Valanmyusun əsərlərində qeyd olunur.[3] Yurbarkas ətrafında xalların hesablanması üçün hər qapının yanında bərabər sayda budaqlı çubuq sancılır, ən aşağı budağa papaq asılırdı. Hər qazanılan xaldan sonra papaq bir budaq yuxarı asılırdı və papaq hansı komandanın çubuğunun ucuna çatsa, oyun başa çatırdı.[2]
Ritinisin ilk qaydalar toplusu 1923-cü ildə Karolis Dineyka tərəfindən Litvanın müxtəlif regionlarındakı oyun qaydalarını ümumiləşdirərək tərtib edilmişdir.[3][4] 1956-cı ildə bu qaydalar Vitautas Steponaytis tərəfindən yenilənmişdir. 1923-cü ildə Kaunasda ilk ritinis matçı keçirilmiş, 1957-ci ildə isə Vilnüsdə "Vilnüs" və "Kaunas" komandaları arasında oyun təşkil edilmişdir. 1958-ci ildə ritinisi də əhatə edən Litva Etnik Oyunlar Federasiyası yaradılmışdır. 1961-ci ildə Litva SSR-də ilk ritinis çempionatı keçirilmiş, o vaxtdan bəri Litva çempionatları hər il təşkil olunur. 1973-cü ildə Litva Ritinisi Federasiyası təsis edilmişdir.[3]
Ritinis Ümumdünya Litva Oyunlarının proqramına daxildir[5] və həmçinin, Ümumxalq Beynəlxalq İdman Assosiasiyasının Ümumdünya Oyunlarının proqramında yer almışdır.[6]
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|