. Love.az

Sentyabr Usyani - Wikipedia - Love.az

Ana Səhifə - Sentyabr Usyani

Sentyabr üsyanı (bolq. Септемврийско въстание) — 1923-cü ilin sentyabr ayında Bolqarıstanda baş vermiş silahlı xalq qiyamı.[2] Üsyan Bolqarıstan Kommunist Partiyası (BKP) tərəfindən təşkil edilmiş və ölkədəki hərbi-faşist diktaturasına qarşı yönəlmişdi.[3] Üsyan 9 iyun 1923-cü ildə general Aleksandr Tsankovun rəhbərliyi ilə həyata keçirilən çevriliş nəticəsində hakimiyyətə gələn hərbi rejimin tətbiq etdiyi sərt tədbirlərə qarşı bir reaksiya idi.[4]

Sentyabr üsyanı
1917-1923-cü illər inqilabları
Üsyanı yatırmaq üçün göndərilən əsgərlər üçün nəzərdə tutulmuş Vratsa inqilab dairəsinin vərəqəsi.
Üsyanı yatırmaq üçün göndərilən əsgərlər üçün nəzərdə tutulmuş Vratsa inqilab dairəsinin vərəqəsi.
Tarix 14–29 sentyabr 1923
(2 həftə və 1 gün)
Yeri Bolqarıstan krallığı
Nəticəsi

Bolqarıstan hökumətinin qələbəsi

  • Üsyan yatırıldı; üsyançılar Balkan dağlarına çəkildi
Münaqişə tərəfləri

Bolqarıstan Bulgarian höküməti
DMİT
Bolqarıstan Şpitskomandi (hərbiləşdirilmiş könüllülər)
Ağ mühacirət

Bolqarıstan Kommunist Partiyası

Komandan(lar)

Aleksandr Tsankov

Georgi Dimitrov
Vasil Kolarov

Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mündəricat

  • 1 Tarixi
  • 2 İstinadlar
  • 3 Biblioqrafiya
  • 4 Ədəbiyyat
  • 5 Xarici keçidlər

Tarixi

redaktə

1923-cü ilin iyun ayında Bolqarıstanda general Aleksandr Tsankovun rəhbərliyi ilə hərbi çevriliş baş verdi və bu çevriliş nəticəsində ölkədə hərbi-faşist diktaturası quruldu.[5] Yeni rejim solçu qüvvələrə qarşı sərt tədbirlər gördü, bu da ölkədə siyasi gərginliyin artmasına səbəb oldu. Sentyabr üsyanı 1923-cü ilin sentyabr ayında başladı. Üsyan Bolqarıstanın müxtəlif bölgələrində, xüsusilə kənd yerlərində geniş vüsət aldı.[6] Üsyançılar yerli hakimiyyət orqanlarını ələ keçirməyə və yeni rejimə qarşı müqavimət göstərməyə çalışdılar.[7] Lakin hökumət qüvvələri üsyanı qəddarlıqla yatırdılar.

Sentyabr üsyanı uğursuzluqla nəticələndi.[8] Üsyanın yatırılması zamanı minlərlə insan həlak oldu və ya həbs edildi. Bu hadisə Bolqarıstan tarixində solçu qüvvələrə qarşı həyata keçirilən ən sərt repressiyalardan biri kimi tanınır.[9]

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ Muzeĭ na revolyutsionnoto dvizhenie v Bŭlgariya: Zvezdi vŭv vekovete Музей на революционното движение в България: Звезди във вековете [Museum of the Revolutionary Movement in Bulgaria: Stars in the Ages] (bolqar). Sofia: Publishing House of the Bulgarian Communist Party. 1972.
  2. ↑ Голяма енциклопедия България, том 10, Главен редактор акад. Васил Гюзелев, Българска академия на науките, Книгоиздателска къща Труд, София, 2012, с. 3992, ISBN 978-954-8104-32-6 (т.10) ISBN 978-954-398-156-4 (т.10)
  3. ↑ Roberts, Priscilla Mary. World War One. ABC-CLIO. 2005. səh. 1721. ISBN 1-85109-879-8. IMRO members as well as other opponents of Stamboliyski's foreign and domestic policies murdered him... cutting off the hand that signed the Niš Treaty.
  4. ↑ Марков, Георги. Покушение, насилие и политка в България 1878 – 1947, София 203, с. 221; Грънчаров, Стойчо и Елена Стателова. История на България в три тома, т. III История на Нова България, София 1999, с. 406
  5. ↑ Протойерей Йордан Попов. Записки по небългарските въстания, София 1992, с. 27 – 28
  6. ↑ Поптомов, Владимир. Пиринският край под септемврийските знамена. – в: Септемврийци за септември. Спомени за Септемврийското въстание от 1923 г. в окръзите: Софийски, Петрички (Благоевградски), Бургаски, Шуменски (Коларовградски), Варненски, Търновски, Плевенски, Хасковски и др., София, Издателство на БКП, 1963, с. 167 – 172.
  7. ↑ Миленковић, Тома. Политичка емиграција из Бугарске у Југославиjи 1923 – 1944, Београд, Институт за савремену историју, 2018, с. 67. Т. Миленкович изтъква, че Димитров и Коларов първи напускат борбата, в най-критчния момент – с. 68.
  8. ↑ Следеният човек. Спомени, предизвикани от документи. Веселин Бранев, София: Фама, 2007
  9. ↑ Музей на революционното движение в България, Звезди във вековете, Издателство на Българската комунистическа партия, София, 1972, 791 стр.

Biblioqrafiya

redaktə
  • Kolarov, V. "The Lessons of October" and the Bulgarian Communist Party // Trotsky's Challenge. Leiden: Brill Publishers. 2016. 464–480. doi:10.1163/9789004306660_019. ISBN 9789004217256. LCCN 2015032934.
  • Kosev, Dimitur. "The Historical Significance of the September 1923 Uprising in Bulgaria". Southeastern Europe. 8 (1). 1981: 210–223. doi:10.1163/187633381X00145. ISSN 1876-3332.
  • Sygkelos, Yannis. "The National Discourse of the Bulgarian Communist Party on National Anniversaries and Commemorations (1944–1948)". Nationalities Papers. 37 (4). 2009: 425–442. doi:10.1080/00905990902985678. ISSN 0090-5992.
  • Voukov, Nikolai. "Death and the desecrated: monuments of the socialist past in post-1989 Bulgaria". Anthropology of East Europe Review. 21 (2). 2003: 49–54.
  • Zhechev, Toncho. "The September 1923 Uprising and Bulgarian Culture". Southeastern Europe. 8 (1). 1981: 224–244. doi:10.1163/187633381X00154. ISSN 1876-3332.
  • Недев, Недю. Три държавни преврата или Кимон Георгиев и неговото време. София: „Сиела“. 2007. ISBN 978-954-28-0163-4.
  • Троцкий, Л. Уроки Октября (rus). Ленинград: Прибой. 1924.
  • Фосколо, Мона. Георги Димитров. Една критическа биография. София: Просвета. 2013. ISBN 978-954-01-2768-2.

Ədəbiyyat

redaktə
  • Barbusse, Henri. The Executioners (Bulgarian). Sofia. 1928.
  • Kratka balgarska entsiklopediya Кратка българска енциклопедия [A short Bulgarian encyclopedia] (bolqar). Sofia. 1969.
  • Istoriya na Balgariya (bolqar). Sofia: Hristo Botev. 1993.
  • Dimitrov, Georgi; Kolarov, Vasil; Chervenkov, Valko. The September Uprising, 1923-1953. Sofia: Nauka i Izkustvo. 1953. OCLC 6217606. (point of view of Bulgarian Communist Party leaders)

Xarici keçidlər

redaktə
  • Query of a social democrat deputy in the National Assembly regarding the terror around Lom in September 1923  (bolq.)
  • Folk song about the massacre of rebels in Gorna Gnoynitsa  (bolq.)
  • Commentary of data of the German embassy and a conversation with Aleksandar Tsankov  (bolq.)
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/?q=Sentyabr_üsyanı&oldid=8142096"
LOVE.AZ