Teze Ibis - Wikipedia - Love.az

Təzə İbiş kəndi 1988-ci ilə qədər Qərbi Azərbaycanın Amasiya (Ağbaba) rayonunun kəndi olmuşdur. 1988-ci ilə qədər bu kənddə azərbaycanlılar yaşamışdır. 1988-ci ildən sonra Təzə İbiş kəndidə dağıdılmışdır və erməniləşdirilmişdir. Hazırda Ermənistanda mövcud olan kənddir.

Kənd rayon mərkəzindən 14 km şimal-qərbdə, Türkiyə sərhəddində yerləşir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində^[2] qeyd edilmişdir. Kəndin digər adı Ayçınqılı olmuşdur^[3]. Kəndin sakinləri yalnız azərbaycanlılar olmuşdur. Erməni mənbələrində kənddə qarapapaqların yaşadığı göstərilir^[3]. Qarapapaqlar azərbaycanlılarn etnoqrafik qruplarından biridir.

Toponim şəxs adı əsasında əmələ gəlmiş antropotoponimdir. Quruluşca sadə toponimdir.

Ermənistan prezidentinin 19.IV.1991-ci il fərmanı ilə kəndin adı dəyişdirilib Yerizak qoyulmuşdur.

Kənddə 1897-ci ildə 118 nəfər, 1906-cı ildə 460 nəfər, 1914-cü ildə 568 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır^[4]. 1916-cı ildə azərbaycanlılar qovulmuşdur. İndiki Ermənistanda sovet hakimiyyəti qurulandan sonra kəndin sakinləri öz kəndlərinə qayıtmışdır. 1922-ci ildə kənddə 221 nəfər, 1926-cı ildə 300 nəfər, 1931-ci ildə 275 nəfər^[4], 1970-ci ildə 382 nəfər, 1987-ci ildə 580 nəfər^[5] azərbaycanlı yaşamışdır.

1989-cu ilin yanvarında azərbaycanlılar öz doğma torpaqlarından ermənilər tərəfindən qovulmuşdur. İndi ermənilər yaşayır.

• Tacir Səmimi - Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin üzvü.
• İlham Əhmədov (şəhid) - şəhid
• Hidayət İsayev - Tibb elmləri doktoru, professor, M.Topçubaşov adına ET Professor H.B.İsayev Kliniki Təbabət İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini 
• Katib Şamilov - Tibb elmləri namizədi, 1-ci dərəcəli cərrah, Həştərxan şəhəri Kirov adına klinik xəstəxananın cərrahiyə şöbəsinin müdiri.

• Azərbaycan Demokratik Respublikası
• İrəvan xanlığı
• Zəngəzur
• Ağbaba

1. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 18 dekabr 1997-ci il tarixli "1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi deportasiyası haqqında" fərmanı
2. Azərbaycan Respublikası prezidentinin 26 mart 1998-ci il tarixli "Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" fərmanı
3. Петрушевский И.П., Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XYI - начале XIX в., Ленинград, 1949
4. Байбуртян В.А., Армянская колония Новой Джульфы в XYII веке, Иряван, 1969
5. Тер-Мкртчян Л.Х., Армения под властью Надир шаха. Москва, 1963
6. Езов Г.А., Сношение Петра Великого с Армянским народом, СПб, 1898
7. Мамедов С.А., Азербайджан по источникам XV - первой половины XVIII вв., Бакы, 1993 Шопен И., #Шопен И., Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху его присоединения к Российской империи, СПб 1852
8. Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar, Bakı, 1989
9. Enikolopov İ.K., Qriboedov i Vostok, İrəvan 1954
10. Qлинка Н.С., Описания переселения армян Aзербайджанских в пределы России, M.1831
11. Kemal Beydilli, 1828-1829. Osmanlı - Rus savaşında Doğu Anadoludan Rusiyaya Köçürülen Ermeniler, X T.T.K. konqresinde sunulan tebliğ, Ankara,1986
12. Hovannesiyan R., Armenia on the Road to Independence, Los Angeles, 1976
13. Обозрение Российских владений за Кавказом в статистическом, этнографическом, топогрфическом и финансовом отношениях, СПб, 1836
14. Материалы для изучения экономического быта государственных крестьян Закавказского края, Tiflis, 1885
15. Величко В.Л., Кавказ. Русское дело и междуплеменные вопросы, С.Петербург, 1904
16. "Армянский геноцид". Миф и реальность. Справочник фактов и документов, Б.1992
17. Hüsyin Baykara., Azərbaycan istiqlal mücadiləsi tarixi, Bakı, 1992
18. Cahangir Zeynaloğlu, Müxtəsər Azərbaycan tarixi, Bakı, 1992
19. Заварян С., Экономические условия Карабаха и голод 1906-1907 г., Перевод с армянского, С.Петербург, 1907
20. Готлиб В.В., Тайная дипломатия во время первой мировой войны, М.1960
21. Suleyman Kocabas, Tarihte Turk-Rus Mucadelesi, Istanbul, 1989
22. Шахдин И., Дашнакцутюн на службе русской белогвардейщины и английского командования на Кавказе, Bakı, 1990
23. Cəmil Həsənov. Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində, 1918-1920-ci illər, Bakı, 1993
24. Məmməd Sadıq Aran. "Qardaş köməyi" məqaləsi;1951; Bax: "Ədəbiyyət və incəsənət" qəzeti, 2 oktyabr 1990-cı il.
25. Azərbaycan Respublikası MDSPİHA, f.276, s.8, iş 463, v.23; Bax: Bəxtiyar Nəcəfov, Лицо врага (История Армянского национализма в Закавказье в конце XIX начале XX в.), Bakı, 1993
26. Грибойедов А., Seçilmiş əsərləri, 2-ci cild, Moskva, 1977.

• Azərbaycan tarixi Arxivləşdirilib 2020-11-01 at the Wayback Machine
• VAQİF ARZUMANLI, NAZİM MUSTAFA, "TARİXİN QARA SƏHİFƏLƏRİ. Deportasiya. Soyqırım. Qaçqınlıq", AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASININ MİLLİ MÜNASİBƏTLƏR İNSTİTUTU, Bakı, "Qartal, 1998 (ELMİ REDAKTOR : professor TEYMUR ƏHMƏDLİ)
• Ramil Tanriverdi: http://www.tarixci.azeriblog.com Arxivləşdirilib 2019-06-27 at the Wayback Machine