 |
 |
Love.az |  |
 |
Əli Fitrət (1890, Təbriz – 1948) — şair, fədai, Məşrutə və 21 Azər hərəkatlarının iştirakçısı. Azərbaycan Milli Hökuməti dövründə qurulmuş Şairlər və Yazıçılar Cəmiyyətinin idarə heyətinin üzvü. Milli Hökumətin süqutundan sonra şah qoşunları tərəfindən həbs olunaraq həbsxanada öldürülüb.
| Əli Fitrət | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1890 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1948 |
| Vəfat səbəbi | qətlə yetirilib |
| Fəaliyyəti | şair |
| Üzvlüyü | |
 Əli Fitrət Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əli Məhəmməd oğlu Fitrət 1890-cı ildə Təbriz şəhərində anadan olub.[1][2][3] İbtidai təhsilini mollaxanada alıb. Atası Molla Məhəmməddən klassik ədəbiyyatı, elmi-bilikləri və ərəb dilini öyrənib.[2] 15 yaşında ikən atası vəfat edib və o, təhsilini yarımçıq qoyaraq mürəttib işləməyə başlayıb.[1][3] Burada işlədiyi dövrdə bədii yaradıcılığa başlayıb.[4] Məşrutə hərəkatına qatılıb. Göstərdiyi şücaətə görə "Səttarxan medalı" ilə təltif olunub.
1924–1925-ci illərdə Təbriz-Culfa dəmiryolu idarəsində işləyib.[1][3][5]
1932-ci ildə "Bumu bülbül" ("Bayquş və bülbül"), 1937-ci ildə isə "Divani Fitrət" kitabları nəşr olunub.[6][1][5] Təbriz və Tehranda çap olunan "Şahin", "Təbriz", "Səhənd", "Kanuni-Şüəra", "Xavər-no", "Azərbaycan",[7][8] "Şəfəq", "Vətən yolunda"[9][10] qəzetlərində şeirləri işıq üzü görüb.[4][11] Satirik şeirlərini gizli imzalarla dərc etdirib.
1945-ci ilin may ayında Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulmasının 25 illiyi münasibətilə Cənubi Azərbaycandan Bakıya dəvət olunmuş nümayəndə heyətinin üzvlərindən biri olub.[12] 21 Azər hərəkatında iştirak edib.[2] 1945-ci il noyabrın 20-də Təbrizdə Ərk teatrında Azərbaycan Xalq Konqresi fəaliyyətə başladı.[13][14][15] Əli Fitrət də Azərbaycan Xalq Konqresində nümayəndə kimi iştirak edib.[16]"Şairlər məclisi"nin qurucularında biri, Azərbaycan Milli Hökuməti qurulduqdan sonra isə yaradılmış Şairlər və Yazıçılar Cəmiyyətinin idarə heyətinin üzvü olub.[1][17]
1946-cı il dekabrın 5-də Miyanə istiqamətində hücum edən şah qoşunları Qulam Yəhyanın rəhbərlik etdiyi fədailər tərəfindən dayandırıldı.[18][19] Azərbaycanın müxtəlif ərazilərindən insanlar silahlanmaq və şah qoşununa qarşı mübarizə aparmaq üçün Milli Hökumətə müraciətlər edirdilər.[20] Bundan sonra Mir Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi ilə Müdafiə Komitəsi quruldu.[21][22] Komitənin ilk işi Təbrizdə hərbi vəziyyət elan edib, "Babək" adlı könüllü dəstələr qurmaq oldu.[20][23][24] Könüllü dəstələrə ilk etapda 600 nəfər üzv oldu.[22][25] Bundan sonra Pişəvəri yenidən hərbi dəstək üçün Sovet İttifaqına müraciət etdi.[20][26] Lakin bu istəyi cavabsız qaldı.[27]
1946-cı il dekabrın 11-də Azərbaycan Əyalət Əncüməni qan tökülməsinin qarşısını almaq məqsədilə Qızılbaş Xalq Qoşunlarına və fədai qüvvələrinə şah qoşunlarına qarşı müqavimət göstərməmək və döyüş meydanlarını tərk etmək haqqında qərar verdi.[28][29][30] Elə həmin gündən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.[31][32] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.[32] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.[31][32] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.[31][33] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.[34][35] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.[36][37] Bundan sonra da qırğınlar və talan davam etdi.[33][36] Minlərlə insan həbs olundu, sürgün edildi.[38][39] Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.[40][41][42] Əli Fitrət də digər demokratlar kimi şah qoşunları tərəfindən həbs olunub.[43][3] Həbsxanada işgəncələrə məruz qalıb.[1] 1948-ci ildə isə həbsxanada öldürülüb.[41][40]
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|
