 |
 |
Love.az |  |
 |
ABŞ iqtisadiyyatı yüksək inkişaf etmiş və qarışıqdır.[33][34] O, nominal ÜDM və xalis sərvətə görə dünyada ən böyük və alıcılıq qabiliyyəti paritetinə (AQP) görə ikinci ən böyük iqtisadiyyatdır.[35] Həmçinin 2019-cu ildə dünyada adambaşına düşən ÜDM üzrə yeddinci və Adambaşına düşən ÜDM (AQP)-yə görə ölkələrin siyahısıadambaşına düşən AQP üzrə onuncu olmuşdur.[36] ABŞ dünyanın texnoloji baxımdan ən güclü iqtisadiyyatına malikdir və şirkətləri texnoloji inkişafda öndədirlər; xüsusilə kompüterdə, əczaçılıqda və tibbdə, aerokosmik sənayedə və hərbi texnikada.[37] ABŞ dolları beynəlxalq əməliyyatlarda ən çox istifadə olunan valyutadır və iqtisadiyyatı, ordusu, petrodollar sistemi və onunla bağlı avrodollar və ABŞ-nin iri xəzinə bazarı ilə dəstəklənən dünyanın ən önəmli ehtiyat valyutasıdır.[38][39] Bir neçə ölkə bundan rəsmi valyuta kimi istifadə edir, bir çox ölkələrdə isə bu de-fakto valyutadır.[40][41] ABŞ-nin ən böyük ticarət tərəfdaşları Çin, Kanada, Meksika, Yaponiya, Almaniya, Cənubi Koreya, Birləşmiş Krallıq, Fransa, Hindistan və Tayvandır.[42] ABŞ dünyanın ən böyük idxalçısı və ikinci ən böyük ixracatçısıdır.[43] NAFTA, Avstraliya, Cənubi Koreya, İsrail və bir sıra digərləri daxil olmaqla bir neçə ölkə ilə qüvvədə olan və ya müzakirələri davam edən azad ticarət sazişlərinə malikdir.[44]
| ABŞ iqtisadiyyatı | |
|---|---|
![Nyu-York şəhəri, ABŞ-nin iqtisadi mərkəzi[1]](/wiki/?q=Fayl:Blue_one_world_trade_tower_.jpg) Nyu-York şəhəri, ABŞ-nin iqtisadi mərkəzi[1] | |
| Valyuta | ABŞ dolları (USD) ▲ Dollar indeksi |
| Büdcə ili | 1 oktyabr 2019 – 30 sentyabr 2020 |
| Ticarət təşkilatları | ÜTT, İƏİT və digərləri |
| Ölkə qrupu | |
| Statistika | |
| ÜDM | ▲ $25.347 trilyon (2022)[4] |
| ÜDM sıralaması | |
| ÜDM artımı |
|
| Adambaşına düşən ÜDM | ▲ $65,112 (2019 təx.)[5] |
| Adambaşına düşən ÜDM sıralaması | |
| Sektorlarına görə ÜDM |
|
| Komponentlərinə görə ÜDM |
|
| İnflyasiya (İQİ) | |
| Yoxsulluq həddindən aşağı olan əhali |
 11,8% (2018)[8] |
| Cini indeksi |
39,0 orta (2017)[9] |
| İnsan İnkişafı İndeksi | |
| İşçi qüvvəsi | |
| Məşğulluğa görə işçi qüvvəsi |
|
| İşsizlik səviyyəsi | |
| Orta aylıq gəlir | $63,093 (2018)[15] |
| Orta aylıq mənfəət | ▲ $936 həftəlik (Q4, 2019)[16] |
| Biznesin qurulma asanlığı indeksi | ▲ 6-cı (çox asan, 2020)[17] |
| Xarici ticarət | |
| İxrac | ▲ $1,66 trilyon (2018)[18] |
| İxrac məhsulları |
|
| İxrac tərəfdaşları |
|
| İdxal | ▲ $2,54 trilyon (2018)[18] |
| İdxal məhsulları |
|
| İdxal tərəfdaşları |
|
| BXİ indeksi | |
| Cari hesab | ▼ −$449.1 milyard (2017 təx.)[21] |
| Xarici borc |
 $20 trilyard (Mart 2019)[22] qeyd: ABŞ-nin xarici borcunun təqribən 4/5-i ABŞ dolları ilə hesablanır[21] |
| Dövlət maliyyəsi | |
| İctimai borc |
ÜDM-in 116%-i (2020)[23] |
| Gəlirlər | $3,3 trilyard (2018)[24][25] |
| Xərclər | $4.1 trilyard (2018)[25] |
| İqtisadi yardım | donor: RİY, $35.26 milyard (2017)[26] |
| Kredit sıralaması | |
| Xarici ehtiyatlar | $128.3 milyard (İyun 2019)[32] |
| Əsas mənbə: CIA World Fact Book Əksi qeyd olunmayıbsa, bütün məlumatlar ABŞ dolları ilədir. | |
Ölkənin iqtisadiyyatı bol təbii ehtiyatlar, inkişaf etmiş infrastruktur və yüksək məhsuldarlıqla qidalanmaqdadır.[45] 2016-cı ildə 45 trilyon dollar dəyərində qiymətləndirilən təbii ehtiyatları ilə təbii ehtiyatların yeddinci ən yüksək ümumi dəyərinə malikdir.[46] Amerikalılar İƏİT üzvü olan ölkələr arasında ən yüksək orta ev təsərrüfatı və işçi gəlirlərinə sahibdirlər[47] və ortalama ev təsərrüfatı gəliri 2007-ci ildə ikinci yerdən 2010-cu ildə dördüncü yerə düşdü.[48][49] 1890-cı ilə qədər ABŞ dünyanın ən məhsuldar iqtisadiyyatına sahib idi.[50] Dünyanın ən böyük neft və təbii qaz istehsalçısıdır.[51] 2016-cı ildə dünyanın ən böyük ticarət ölkəsi idi[52] həmçinin, qlobal istehsal məhsulunun beşdə birini təmsil edən ikinci ən böyük istehsalçısıdır.[53] ABŞ yalnız malların ən böyük daxili bazarına sahib deyil, həm də xidmətlər ticarətində də üstünlük təşkil edir. 2018-ci ildə ABŞ-nin ümumi ticarəti 4.2 trilyon dollar təşkil edirdi.[54] Dünyanın 500 ən böyük şirkətindən 121-inin qərargahı ABŞ-də yerləşir.[55] ABŞ, 3,013 trilyon dollar ümumi sərvət ilə ən çox milyarderə sahibdir.[56][57]
Nyu-York Fond Birjası və NASDAQ bazar kapitalizasiyası və ticarət həcminə görə dünyanın ən böyük birjalarıdır.[58][59] ABŞ-yə qoyulan xarici sərmayələrin həcmi təxminən 4.0 trilyon dollar,[60] xarici ölkələrdə Amerikan sərmayələri isə ümumilikdə 5.6 trilyon dollardan çoxdur.[61] ABŞ iqtisadiyyatı vençur kapitalı[62] və Qlobal Tədqiqat və İnkişaf maliyyələşdirilməsinə görə beynəlxalq reytinqdə birinci yerdədir.[63] İstehlak xərcləri 2018-ci ildə ABŞ iqtisadiyyatının 68%-ni təşkil etmişdi,[64] 2017-ci ildə isə işçi qüvvəsinin gəlirinin 43%-ini təşkil etmişdi.[65] ABŞ, dünyanın ən böyük istehlak bazarına sahibdir, ev təsərrüfatlarının son istehlak xərcləri Yaponiya ilə müqayisədə beş dəfə böyükdür.[66] Ölkənin əmək bazarı dünyanın hər yerindən gələn mühacirləri özünə cəlb edir və xalis miqrasiya nisbəti dünyada ən yüksək yerdədir.[67] ABŞ, Biznesin qurulma asanlığı indeksi, Qlobal Rəqabətlilik Hesabatı və digər tədqiqatlarda ən yaxşı nəticə göstərən iqtisadiyyatlardan biridir.[68]
ABŞ iqtisadiyyatı 2007-ci ilin dekabrından 2009-cu ilin iyununa qədər davam edən Böyük tənəzzül dövründə ciddi iqtisadi geriləmə yaşadı. Buna baxmayaraq, böhrandan əvvəlki (2007-ci ilin sonu) pik həddinə real ÜDM üzrə 2011-ci ildə,[69] ev təsərrüfatlarının xalis dəyəri üzrə 2012-ci ilin II rübündə,[70] qeyri-təsərrüfat əmək haqqı işləri üzrə 2014-cü ilin may ayına qədər[71] və işsizliyin səviyyəsi üzrə 2015-ci ilin sentyabr ayına qədər bərpa etdi.[72] Bu göstəricilərin hər biri bu tarixlərdən sonra tənəzzüldən sonra rekord həddlərdə davam etdi, ABŞ-nin bərpası 2018-ci ilin aprelində rekord sayda ikinci ən uzun oldu.[73] Milli borc ölçüsü olan əhalinin borclanması 2017-ci ildə ÜDM-in təxminən 77%-ni təşkil edərək 207 ölkə arasında 43-cü sırada yer aldı.[74] Gəlir bərabərsizliyi 2017-ci ildə 156 ölkə arasında 41-ci,[75] digər Qərb ölkələri ilə müqayisədə ən yüksək oldu.[76]
ABŞ-nin iqtisadi tarixi XVII–XVIII əsrlərdə Amerika yaşayış məskənləri ilə başladı. 1776-cı ildə Amerika Birləşmiş Ştatları yarananda Amerika müstəmləkələri son dərəcə müvəffəqiyyətli bir müstəmləkə iqtisadiyyatından qul əməyindən istifadə edən kiçik, müstəqil əkinçilik təsərrüfatına çevrilmişdi.
_p293_WASHBURN%27S_%26_MOEN_MANUFACTURING_CO.,_WORCESTER,_MA.jpg)
180 ildə ABŞ dünya iqtisadiyyatının beşdə birini təşkil edən nəhəng, inteqrasiya olunmuş, sənayeləşmiş bir iqtisadiyyata çevrildi. Nəticədə ABŞ-nin adam başına düşən ÜDM-i, nəhayət əvvəllər iqtisadi cəhətdən izlədiyi İngiltərəni, həmçinin digər ölkələri üstələdi. Bu iqtisadiyyat dünyanın dörd bir tərəfindən gələn milyonlarla miqrantı cəlb edərək yüksək əmək haqqlarını qoruyub saxladı.
1800-cü illərin əvvəllərində əhalisinin 80 faizindən çoxu əkinçiliklə məşğul olan ABŞ böyük ölçüdə kənd təsərrüfatı yönümlü idi. İstehsalın əksər hissəsi xammalın taxta və mişar dəyirmanı ilə çevrilməsinin ilkin mərhələlərinə, toxuma və çəkmə və ayaqqablara yönəlmişdi. Zəngin resurs fondları XIX əsrdə sürətli iqtisadi genişlənməyə təkan verdi. Torpağın geniş olması fermerlərin sayının artmasına imkan verdi, lakin istehsal, xidmətlər, nəqliyyat və digər sahələrdə fəaliyyət daha sürətlə artdı. Beləliklə, 1860-cı ilə qədər ABŞ-də ferma əhalisinin payı 80 faizdən 50 faizə qədər düşmüşdü.[77]
XIX əsrdə tənəzzüllər tez-tez maliyyə böhranları ilə üst-üstə düşürdü. 1837-ci il Çaxnaşmasını, bankların uğursuzluğu və daha sonra rekord səviyyədə işsizlik səviyyəsinin artması ilə beş illik bir böhran izlədi.[78] Əsrlər boyu iqtisadiyyatdakı böyük dəyişikliklər səbəbindən müasir böhranların şiddətini erkən böhranlarla müqayisə etmək çətindir.[79] İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı böhranlar, əvvəllər baş verən böhranlardan daha az ağır göründü, amma bunun səbəbləri bəlli deyil.[80]
Əsrin əvvəllərində yeni innovasiyalar və mövcud innovasiyaların təkmilləşdirilməsi Amerika istehlakçıları arasında həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasına qapı açdı. Bir çox firma, ölkə miqyasında əməliyyatların aparılması üçün miqyaslı iqtisadiyyatlar və daha yaxşı rabitə imkanlarından faydalanaraq böyüdü. Bu sənaye sahələrində konsentrasiya qiymətlərin böyüməsinə və məhsulun aşağı olmasına səbəb olacaq inhisarçılıq qorxusunu artırdı, lakin bu firmaların bir çoxu xərcləri o qədər sürətlə azaldırdılar ki, bu sahələrdə daha aşağı qiymətə və daha çox məhsul istehsalına meyllər artdı. Çox sayda işçi, adətən dünyada ən yüksək maaş təklif edən bu böyük firmaların uğurlarını bölüşdülər.[81]
ABŞ ən azı 1920-ci illərdən bəri ÜDM-in həcminə görə dünyanın ən böyük milli iqtisadiyyatıdır.[50]
"The United States is said to have a mixed economy because privately owned businesses and government both play important roles".
As a result, the American economy is perhaps better described as a "mixed" economy, with government playing an important role along with private enterprise. Although Americans often disagree about exactly where to draw the line between their beliefs in both free enterprise and government management, the mixed economy they have developed has been remarkably successful.
In the United States, the average household net adjusted disposable income per capita is USD 45 284 a year, much higher than the OECD average of USD 33 604 and the highest figure in the OECD.
"The United States has the highest rate of income inequality among Western countries", the report states.
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|
.svg){kind=small}
