 |
 |
Love.az |  |
 |
Albaniyada Maliyyə Piramidaları — Albaniyada maliyyə piramidaları, 1991-ci ildə, kommunistlərin hakimiyyətdən uzaqlaşdırıldığı zaman meydana çıxdı. 1990-cı illərin ortalarında Albaniyada geniş yayılmış maliyyə piramidaları, ölkənin iqtisadi və siyasi sabitliyini ciddi şəkildə sarsıdan bir böhran yaratdı. Bu hadisələr, Albaniyanın keçid dövründəki zəif maliyyə sistemi və qeyri-kafi tənzimləmə mexanizmləri ilə əlaqələndirilir.
1991-ci ildə kommunist rejiminin süqutundan sonra Albaniya sürətlə bazar iqtisadiyyatına keçdi. Lakin bu keçid dövründə ölkənin maliyyə sistemi zəif, əhalinin maliyyə savadlılığı isə aşağı səviyyədə idi. Bu şəraitdə, yüksək faiz vədləri ilə fəaliyyət göstərən qeyri-rəsmi maliyyə şirkətləri ortaya çıxdı. Bu şirkətlər, əmanətləri cəlb edərək onları öz hesablarına sərmayə qoyur və ya digər investorların vəsaitləri ilə əvvəlki investorları ödəyirdilər. Bu, klassik Ponzi sxeminin bir nümunəsi idi.[1]
Albaniyada İlk piramidanı Haydin Seydia yaradır və Tirananın mərkəzində otel tikintisinə başlandıqdan sonra o, bir neçə milyon ABŞ dolları ilə İsveçrəyə qaçır.[2] Hotelin tikiləcəyi ərazi xalq arasında "Haydin Seydianın deşiyi" ləqəbini alır. Seidiyanın kreditorlarından bəziləri sonradan öldürülür və pulların bir hissəsinin xarici bank hesablarına daxil olduğu güman edilir. Bu məsələdən sonra ölkənin baş nazirinin keçmiş iqtisadi müşaviri Fatosa Nano da fırıldaqçılıq və maliyyə piramidası təşkil etmək ittihamı ilə həbs edilir.[3]
Bu piramida sxemləri, əhalinin təxminən üçdə ikisinin iştirak etdiyi və ümumi öhdəliklərin ölkənin ÜDM-nin yarısına yaxın olduğu bir ölçüyə çatdı.[4]
1996-cı ilin sonlarında bu piramida sxemləri çökməyə başladı. Ən böyük şirkətlərdən biri olan "Sude"nin ödənişləri dayandırması, digər sxemlərə olan inamı sarsıtdı və genişmiqyaslı maliyyə böhranına səbəb oldu. 1997-ci ilin əvvəllərində ölkə üzrə etirazlar və iğtişaşlar baş verdi, nəticədə hökumət devrildi və ölkədə xaos yarandı. Bu böhran zamanı təxminən 2,000 insan həyatını itirdi və hərbi anbarlardan bir milyondan çox silah talandı.[1]
Böhranın ardından, Albaniya hökuməti və beynəlxalq təşkilatlar, piramida sxemlərinin ləğvi və maliyyə sisteminin bərpası üçün tədbirlər gördülər. 1997-ci ilin iyun ayında parlament, bu sxemlərin ləğvi üçün beynəlxalq mühasibat firmalarının təyin olunmasını nəzərdə tutan qanun qəbul etdi. Bu firmalar, şirkətlərin aktivlərini satmaq və borclarını ödəmək üçün geniş səlahiyyətlərə malik idilər.[1]
Bundan əlavə, Beynəlxalq Valyuta Fondu (IMF) və Dünya Bankının dəstəyi ilə, Albaniyada bank sektorunun islahatı və maliyyə tənzimləmələrinin gücləndirilməsi istiqamətində addımlar atıldı. Bu tədbirlər, gələcəkdə oxşar böhranların qarşısını almaq məqsədi daşıyırdı.[5]
Piramida sxemlərinin çökməsi, Albaniya cəmiyyətində dərin sosial və iqtisadi yaralar açdı. Minlərlə insan həyat yoldaşlarını, evlərini və əmanətlərini itirdi. Ölkədəki siyasi və iqtisadi sabitlik pozuldu, cinayətkarlıq və korrupsiya artdı. Bu hadisələr, Albaniyada dövlət institutlarına olan inamın azalmasına və uzunmüddətli sosial travmaya səbəb oldu.
Albaniyada 1990-cı illərin ortalarında baş verən maliyyə piramida böhranı, zəif maliyyə tənzimləmələri və qeyri-kafi nəzarət mexanizmlərinin ciddi nəticələrə səbəb ola biləcəyini göstərdi. Bu hadisələr, digər ölkələr üçün də dərs olmalı və maliyyə sektorunda şəffaflıq və güclü tənzimləmə mexanizmlərinin vacibliyini vurğulamalıdır.
| Piramida | Kreditorların sayı |
|---|---|
| VEFA | 59 005 |
| Cenaj | 19 078 |
| Kamberi | 13 241 |
| Sude | 12 991 |
| Beno | 10 793 |
| Gjallica | 8632 |
| Silva | 4490 |
| M. Leka | 2464 |
| Global | 1793 |
| Toplam | 132 487 |
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|