 |
 |
Love.az |  |
 |
Bakı Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti (erm. Բաքվի Հայոց Մարդասիրական ընկերություն) — Bakının erməni icması tərəfindən qurulan və idarə olunan xeyriyyə təşkilatı. 1863–1864-cü illərdə yaradılmış və Qafqazda ilk xeyriyyə təşkilatı olmuşdur.[1][2][3][4][5] 1870-ci ildə Bakıdakı ilk kitabxana (Qafqazın ən böyüyü[6]) və nəşriyyat evinin əsasını qoymuşdur.[2][7]
| Bakı Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti | |
|---|---|
 | |
| Yaranma tarixi | 1864 |
| Ləğvolma tarixi | 1920 |
| Mərkəzi | |
Cəmiyyət doktor David Rostomyan və Movses Zohrabiants tərəfindən təsis edilib.[8][9] Bina Gimnaziçeskaya küçəsi 195 (indiki Tolstoy küçəsi) ünvanında tikiləcəkdi.[10] Erməni Xeyriyyə Cəmiyyətinin nizamnaməsini yazan Rostomyan, cəmiyyətin qurulması üçün Bakının yerli hökumətinə petisiya təqdim etmişdi.[1][9] Müraciət qəbul edildikdən sonra Cəmiyyətin qurulması üçün vəsait Bakıdakı varlı ermənilərin ianələri və qəbul və üzvlük haqları hesabına təmin edilib.[9][10] Cəmiyyətin ümumi məqsədi yoxsullara yardım etmək, kitabxanalar və məktəbləri tanıtmaq və tikmək, təqaüdlər üçün vəsait toplamaq, kitab nəşr etmək və cəmiyyətin ümumi rifahını yaxşılaşdırmaqdan ibarət idi.[1][10][11] 1895-ci ilə qədər təşkilat 1440 şagirdin olduğu on doqquz məktəbə subsidiya vermişdi.[11] 1896-cı ilə qədər cəmiyyət təhsilə yönəlmiş 110.000 rubl dəyərində layihələr maliyyələşdirmişdi.[11] Cəmiyyət həmçinin qırx uşaqlıq körpələr evi, qız məktəbi, 20–30 kimsəsiz uşaq evi, gimnaziya, kitabxana, nəşriyyat evi və təhsil müəssisələri də idarə edirdi.[10][12][13] 1899-cu ilə qədər cəmiyyətin 500 üzvü var idi.[4] Rəhbərliyin bir çox üzvləri arasında siyasətçi Mikayel Babacanyan kimi tanınmış erməni simaları da var idi.[14] Cəmiyyət Osmanlı ermənilərinin məktəblərinin və təhsilinin maliyyələşdirilməsi üçün əhəmiyyətli ianələr etmişdir.[15][16]
Birinci Dünya müharibəsi və Sentyabr günləri zamanı Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti çoxlu yaralı ermənilərə yardım etmiş, Sentyabr günlərindən sonra isə fəaliyyətini dayandırmışdır.[4]
1920-ci ildə Bakıda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti rəsmən fəaliyyətini dayandırdı.[4][10]
Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti 1870-ci ildə Bakıda ilk belə kitabxana açmışdı. Çoxsaylı dillərdə kitabların olduğu kitabxanadan bütün millətlər istifadə edirdi.[6] Kitabları oxumaq üçün aylıq 30 qəpik üzvlük haqqı vardı.[10] Kitabxanada 9000 kitab olduğu bildirilir.[11] 1914-cü ilə qədər kitabların sayı 68 dövri nəşrlə 21.800-ə yüksəldilmişdi.[17] Kitabxanaçıların arasında indiki erməni ziyalıları və yazıçıları var idi. Dramaturq Aleksandr Movsisyan 1881–1883-cü illərdə burada kitabxanaçı olmuşdu.[18][19]
Rusiya çar hökumətinin sərt senzurasına görə kitabxananın fəaliyyəti dayandırılmışdı.[6]
Bakıdakı Müqəddəs Maarifləndirici Qriqori kilsəsi tikildikdən sonra kitabxana 1913-cü ildə öz binasına köçdü və burada fəaliyyətini bərpa etdi.[10] Erməni Xeyriyyə Cəmiyyəti fəaliyyətini dayandırdıqdan sonra kitabxana bağlanmışdı. Sovet İttifaqı dövründə Lenin adına Xalq Kitabxanası kimi yenidən açılmışdır.[10] Sovet İttifaqının dağılmasından sonra kitabxana Mərkəzi Şəhər Kitabxanası kimi tanınmağa başladı. 2003-cü ildə Mərkəzi Şəhər Kitabxanası Azərbaycan Prezidenti Kitabxanasına çevrilib.[20]
Görkəmli Azərbaycan yazıçısı və publisist Həsən bəy Zərdabi erməni icmasının səylərinə minnətdarlığını bildirmişdi. Zərdabi 1871-ci ildə Bakıda müsəlman əhalinin öz xeyriyyə təşkilatını qura bilməməsindən narazılığını bildirmişdi. "Həyat" qəzetinin 1905-ci il sayında Zərdabi xeyriyyə təşkilatı açmaq cəhdinin uğursuzluğundan bəhs edir və "Qardaşlar, bizi erməni qonşularımızla müqayisə edin!" deyir.[8][9]
Kitabxana Sovet Yazıçılar İttifaqı tərəfindən Zaqafqaziyanın ən zəngin kitabxanası sayılırdı.[21]
It has even closed some of the public libraries, including that of the Armenian Philanthropic Society at Baku, the largest library in the Caucasus, which was used by all nationalities and had been a great benefit to the city.
The library: the library of Armenian Philanthropic Society (1870)
The Philanthropic Association of Baku, the oldest (founded in 1862) if not the strongest of such organizations, at times donated a good share of its annual income for the education of the Armenians in the Ottoman Empire.
He received an appointment to a State office in Baku, but later relinquished the post and induced the Mardasirakan (Philanthropic) Society to establish a library, with himself as librarian.
К этому времени филантропическое (Армянское человеколюбивое общество» открывает библиотеку, ставшую впоследствии одной из самых богатых библиотек на Кавказе.
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|