Bretton-Vuds konfransı (ing. Bretton Woods Conference) — 1944-cü ilin 1-22 iyul tarixlərində ABŞ-ın Nyu-Hempşir ştatında yerləşən Bretton-Vuds şəhərində keçirilmiş beynəlxalq iqtisadi konfrans.[1] Rəsmi adı Birləşmiş Millətlər Valyuta və Maliyyə Konfransı olan bu tədbirdə İkinci Dünya Müharibəsinin sona çatması ilə yeni qlobal iqtisadi sistemin qurulması məqsədilə mühüm qərarlar qəbul edilmişdir.[2]
Bretton-Vuds konfransı | |
---|---|
![]() | |
Keçirilmə tarixi | 1 iyul 1944–22 iyul 1944 |
Keçirildiyi yer |
![]() |
![]() |
Konfransın əsas məqsədi, müharibədən sonrakı dövrdə beynəlxalq maliyyə sabitliyini təmin etmək, iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirmək və qlobal iqtisadi sistemdəki tənzimləmə mexanizmlərini yaratmaq idi.[3]
Qızıl-dollar standartı tətbiq olundu. Bu sistemə görə, ABŞ dolları qlobal ehtiyat valyutası elan edildi və onun dəyəri qızıla bağlı idi (1 unsiya qızıl = 35 dollar).[7] Digər ölkələrin valyutaları dollara sabit məzənnə ilə bağlandı. Valyuta məzənnələrinin sabitliyini təmin etmək, üzv ölkələrə maliyyə dəstəyi göstərmək və beynəlxalq ticarəti təşviq etmək məqsədilə yaradıldı.[8] Müharibədən sonrakı yenidənqurma işlərini maliyyələşdirmək və yoxsul ölkələrə dəstək olmaq məqsədilə yaradıldı. Bu bank daha sonra Dünya Bankının tərkib hissəsinə çevrildi.[9] Qlobal ticarətin liberallaşdırılması və ticarət maneələrinin azaldılması üçün beynəlxalq əməkdaşlıq qərarlaşdırıldı.[10] Bu məqsədlə daha sonra Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (WTO) kimi qurumların əsası qoyuldu. Ölkələr öz valyutalarının məzənnəsini ABŞ dollarına sabit bağlamağa razılaşdılar. İstisna hallarda, əgər ölkənin iqtisadiyyatı ciddi problemlərlə üzləşərdisə, məzənnə dəyişdirilə bilərdi.[11]
ABŞ dolları mərkəzi valyuta idi, çünki ABŞ qlobal qızıl ehtiyatlarının 70%-nə sahib idi.[12] Sistem, beynəlxalq ticarət və investisiyanın daha sabit mühitdə inkişafına şərait yaratdı. İqtisadi böhranların və valyuta manipulyasiyalarının qarşısını almaq üçün tənzimləmə mexanizmləri təqdim edildi.[13]
Bretton-Vuds sistemi qlobal iqtisadi əməkdaşlığın əsası olaraq müharibədən sonra dünya iqtisadiyyatının bərpasında mühüm rol oynadı.[14] IMF və Dünya Bankı kimi qurumların yaradılması beynəlxalq maliyyə sisteminin möhkəmləndirilməsinə töhfə verdi. Bu konfrans müasir qlobal iqtisadi sistemin formalaşmasında dönüş nöqtəsi oldu. Bretton-Vuds Konfransı,[15] XX əsrin ən mühüm iqtisadi tədbirlərindən biri kimi tarixdə qaldı və qlobal iqtisadi nizamın qurulmasına şərait yaratdı.[16]