 |
 |
Love.az |  |
 |
Cinslərarası əməkhaqqı fərqi (ing. Gender pay gap) — kişilərlə qadınlar arasında orta əməkhaqqı fərqini ifadə edir. Ümumiyyətlə, qadınların kişilərə nisbətən daha az maaş aldığı müşahidə olunur. Əməkhaqqı fərqinin iki əsas ölçmə üsulu var: düzəliş edilməmiş və düzəliş edilmiş fərq.[1] Düzəliş edilmiş fərq adətən işlənilən saatlar,[2][3] seçilmiş peşələr, təhsil və iş təcrübəsi kimi amilləri nəzərə alır. Başqa sözlə, düzəliş edilmiş dəyərlər qadınların və kişilərin eyni iş üçün nə qədər qazandığını göstərir, düzəliş edilməmiş dəyərlər isə orta kişi və qadının ümumi gəlirini müqayisə edir.[4]
Son dövrlərdə digər amillər, məsələn, səhiyyə xərclərinin yükü də düzəliş edilmiş əməkhaqqı fərqinin hesablanmasına daxil edilib. Dünya Bankının araşdırmalarına görə, bu amillər nəzərə alındıqda gender əməkhaqqı fərqi daha da artır və əvvəlki tədqiqatlar bu fərqin miqyasını tam əks etdirməmiş ola bilər.[5]
Hazırda qlobal gender əməkhaqqı fərqi 68,5%-dir. Son illərdə bu fərq ən çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə[6] azalıb. Avropa İttifaqında isə XXI əsrdə əməkhaqqı fərqi demək olar ki, dəyişməyib.[7] ABŞ-da da vəziyyət sabit qalıb, lakin 2023-cü ildə gender əməkhaqqı fərqi bütün yaş qrupları üzrə artıb, çünki kişilərin maaş artımı qadınlarınkından daha sürətli olub.[8]
İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə əməkhaqqı fərqi ictimai siyasət baxımından ciddi problem yarada bilər, çünki bu, iqtisadi istehsalın azalmasına və qadınların xüsusilə yaşlılıq dövründə sosial təminata daha çox ehtiyac duymasına gətirib çıxarır.[9]
ABŞ-da qadınların həftəlik qazancı 1979–2005-ci illər üzrə kişilərlə müqayisədə faizlə ifadə olunmuşdur. ABŞ-da qadınların maaşı 1960-cı illərdən etibarən kişilərinkinə nisbətən artmışdır.[10]ABŞ siyahıyaalma məlumatlarına görə, 1963-cü ildə qadınların orta gəliri kişilərin gəlirinin 56%-ni təşkil edirdi. 2016-cı ilə gəldikdə isə bu nisbət 79%-ə yüksəlmişdir.[11] 2017-ci ildə ABŞ-ın Qadın Siyasəti Araşdırmaları İnstitutu apardığı təhlilə əsasən, orta əməkhaqqı fərqinin 2059-cu ildə tam bərabərləşəcəyi proqnozlaşdırılır. 2021-ci ildə aparılan bir tarixi araşdırmaya görə, 1300–1800-cü illər arasında Cənubi Avropada qadınlar kişilərin orta əməkhaqqısının təxminən yarısını qazanırdılar. Şimali və Qərbi Avropada isə bu nisbət daha yüksək olsa da, 1500–1800-cü illər arasında azalma müşahidə olunmuşdur.
Doris Vayhselbaumer və Rudolf Vinter-Ebmer tərəfindən 2005-ci ildə aparılmış meta-analizdə 60-dan çox ölkədə nəşr edilmiş 260-dan çox araşdırma nəzərdən keçirilmişdir. Bu tədqiqatın nəticələrinə görə, 1960-cı illərdən 1990-cı illərə qədər qlobal miqyasda düzəliş edilməmiş (xam) əməkhaqqı fərqi əhəmiyyətli dərəcədə azalmış, təxminən 65%-dən 30%-ə düşmüşdür.[12] Bu azalmanın əsas səbəbi qadınların əmək bazarında daha yaxşı imkanlara sahib olması, yəni daha yüksək təhsil səviyyəsi, peşə hazırlığı və iş həyatına daha güclü bağlılığı olmuşdur.
1998-ci ildə əməkhaqqı fərqi ilə bağlı aparılmış 41 empirik araşdırmanı əhatə edən başqa bir meta-analiz də oxşar tendensiyanı müəyyən etmişdir. Bu araşdırmaya əsasən, gender əməkhaqqı fərqi hər il təxminən 1% azalırdı. 2011-ci ildə Böyük Britaniyanın CMI təşkilatı tərəfindən aparılan bir araşdırmaya görə, qadın icraçı rəhbərlərinin maaş artım tempi hazırkı səviyyədə qalsa, kişi və qadın rəhbərlər arasındakı əməkhaqqı fərqinin 2109-cu ilə qədər bağlanmayacağı proqnozlaşdırılır.[13]
Düzəliş edilməmiş gender əməkhaqqı fərqi adətən seçilmiş nümunədə işləyən bütün kişi və qadınların orta və ya median əməkhaqqısı arasındakı fərqdir. Bu fərq ya faiz nisbəti (%), ya da "kişilərin orta ümumi saatlıq (və ya illik) qazancı ilə qadınların qazancı arasındakı fərqin kişilərin ümumi qazancına faiz nisbəti" kimi göstərilir.[14] Bəzi ölkələr yalnız tam ştatda (ing. full-time) işləyənlərin əməkhaqqısını milli gender əməkhaqqı fərqinin hesablanması üçün istifadə edirlər.[15] Digər ölkələr isə həm tam, həm də yarımştat (ing. part-time) işləyənləri nəzərə alır və bu zaman tam ştat ekvivalenti (FTE) tətbiq edilərək eyni ödənişli iş saatlarına uyğunlaşdırılmış əməkhaqqı hesablanır.
Qeyri-hökumət təşkilatları gender əməkhaqqı fərqini müxtəlif nümunələr əsasında hesablayır. Bəzi təşkilatlar hesablamanın necə aparıldığını və hansı məlumat bazasına əsaslandığını paylaşır.[16][17] Gender əməkhaqqı fərqi, məsələn, etnik mənsubiyyətə, şəhərə, peşəyə və ya konkret bir təşkilat daxilində ölçülə bilər.[18][19][20][21][22]
While the salaries of female executives are increasing faster than those of their male counterparts, it will take until 2109 to close the gap if pay grows at current rates, the Chartered Management Institute reveals.
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|
