 |
 |
Love.az |  |
 |
Sokrataqədərki fəlsəfə (e.ə. VII-V əsrlər) — Sokratdan əvvəlki qədim yunan filosofları, eləcə də e.ə.IV əsrdə Attikada Sokratçı və Sofist ənənələrinin əsas axınından kənarda fəaliyyət göstərən onların davamçıları üçün müasir dövrdə qəbul edilmiş şərti ad. O, həm də yalnız xronoloji mənada[1] istifadə oluna bilər (bu, tam düzgün deyil, çünki onlara daxil olanların bəziləri Sokratın müasirləri idi). Sokrataqədərki filosofların əsərləri yalnız sonrakı antik müəlliflərdən sitatlar şəklində qorunan fraqmentlərdən məlumdur.
“Sokrataqədərki” termini 1903-cü ildə alman alimi Hermann Dils “Sokrataqədərki filosofların fraqmentləri” (“ Die Fragmente der Vorsokratiker”) əsərində Sokratdan əvvəl yaşamış filosofların mətnlərini toplayanda yaranıb. Kitaba Orfist və digər fəlsəfidən əvvəlki teokosmoqoniyaların fraqmentləri ilə birlikdə 400-dən çox ad daxil edilmişdir[2] .
"Sokrataqədərki" termini alman filosofu, filoloqu və ilahiyyatçısı İohann Avqust Eberhardın (1739-1809) təqdim etdiyi "Sokratdan əvvəlki fəlsəfə" termininə qayıdır, o, 1788-ci ildə yazdığı "Ümumi fəlsəfə tarixi" kitabında bütün filosofları iki yerə bölür. Beləliklə antik fəlsəfə tarixini iki əsas dövrə - “Sokratdaqədərki fəlsəfə” və “Sokratik fəlsəfə”yə ayırmışdır[3] .
XIX əsrin ortalarında Eduard Zellerin “Yunanların fəlsəfəsi tarixi inkişafda” adlı klassik əsərində onun əsasını qoyduğu qədim yunan fəlsəfəsinin dövrləşdirilməsində onun ilk mərhələsi qədim ioniyalılardan Sokrata qədər fərqlənir . Zellerdən əvvəl Hegel öz fəlsəfə tarixində qədim yunan fəlsəfəsinin Falesdən Aristotelə qədər ilk dövrünü müəyyən etmişdir .
Sokrataqədərki fəlsəfə konseptual şəkildə bir araya gəlməsini antik dövrün ingilis-şotland alimi C.Bernetin adı ilə bağlıdır. Bernet onları “ilk yunan filosofları” adlandırırdı [3] .
“Sokrataqədərki” termininin müasir Avropa dövrünə aid olmasına baxmayaraq, onun daxilindəki stereotiplər Platon və Aristotelə qədər gedib çıxır[4] :180 .
Fəlsəfənin tarixi başlanğıcı ilə maraqlanan antik müəlliflərin özləri onun əcdadları kimi Yeddi müdrik şəxsiyyətlərini göstərirdilər. Onlardan biri, Miletli Fales Aristotel dövründən bəri Yunanıstanın ilk filosofu hesab olunur. O, Anaksimandr, Anaksimen, Siroslu Ferekid, Apolloniyalı Diogen və başqalarının da mənsub olduğu Milet məktəbinin nümayəndəsidir.
Ondan sonra varlıq fəlsəfəsi ilə məşğul olan Eleya məktəbi gəlir (təxminən e.ə.580-430). Ksenofan, Parmenid, Eleyalı Zenon və Meliss ona aid idi. Bu məktəblə eyni vaxtda Pifaqorçular məktəbi (e.ə. V əsr), həkim Alkmeon (e.ə. 520-ci il), musiqi nəzəriyyəçisi, filosof və riyaziyyatçı Arxitas (e.ə. 400-365), heykəltəraş Poliklet (e.ə.V əsr).
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|
