Sovet Senzurasinin Xronologiyasi - Wikipedia - Love.az

Tarix elmləri doktoru, Rusiya Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivinin direktoru Tatyan Qoryayeva sovet senzurasının inkişafını iki əsas tarixi mərhələyə ayırır:^[1]

• 1917–1930-cu illər — təşəkkül və bərqərar olma dövrü
• 1940-cı illər— 1991-ci il — durğunluq dövrü

Daha ətraflı dövrləşdirmə imkanı institusional yanaşmanın istifadəsi zamanı yaranır:^[1]

• 1917–1922 — İnqilabi Hərbi Şura, Çeka, Narkompros zamanı müəssisə senzurası dövrü;
• 1922–1930 — dövlət senzura sisteminin təşkil edilməsi və təşəkkülü;
• 1930–1953 — Ədəbiyyat və nəşriyyat məsələləri üzrə baş idarə (Qlavlit) Narkomprosun tərkibində fəaliyyəti (1953-cü ildə Qlavlit qısa müddətə DİN tabeliyində idi);
• 1953–1966 — müvəqqəti liberallaşdırılma dövrü;
• 1966–1987 — senzura sisteminin durğunluq dövrü;
• 1987–1991 — Qlavlitdə islahat aparma cəhdləri fonunda sistemin dağılması;

• RSFSR Xalq Komissarları Soveti 1917-ci il oktyabrın 27-də (9 noyabr) (Petroqradda hakimiyyətin ələ keçmirilməsindən 2 gün sonra) "Mətbuat haqqında dekret" çıxartdı^[2] Bu dekret əsasında 1917-ci ilin oktyabrından 1918-ci ilin iyununadək 470-dən çox müxalifət qəzetləri ya bağlanıldı yada fəaliyyətini dayandırdı.^[3].
• 1917-ci il noyabrın 4-də (17) Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi səs çoxluğu ilə bolşevik fraksiyasının Xalq Komissarları Sovetinin mətbuata aid siyasətini dəstəkləyən qətnaməsini qəbul etdi.
• 1917-ci il noyabrın 8-də Xalq Komissarları Soveti tərəfindən "Elanların çapına monopoliya" dekreti buraxıldı və ona əsasən, ancaq hökumət nəşrləri elanları çap edə bilərdilər^[4].
• 1918-ci il yanvarın 28-də Xalq Komissarları Soveti "Mətbuatın inqilabi tribunalı haqqında" dekreti qəbul etdi, ona əsasən, "əksinqilabi çıxışlara" görə cərimə və qəzetin bağlanmasından tutmuş azadlıq və ya siyasi hüquqlarından məhrum edilməsinə qədər müxtəlif cəzalar tətbiq oluna bilərdi^[1].
• 1918-ci il martın 4-də XKS özəl kinematoqrafı sovetlərə tabe edən "Kino müəssisəsi nəzarəti haqqında" qərarı qəbul etdi^[5].
• 1918-ci ilin iyununda Hərbi İşlər üzrə Xalq komissarlığının operativ şöbəsi nəzdində Hərbi-senzura şöbəsi yaradıldı^[3].