Xarabaliq Kelezi - Wikipedia - Love.az

Kələzin quyruğu ilə birlikdə uzunluğu 10 sm təşkil edir. Orta uzunluğa malik olsa da, başı hündür və ensizdir. Boğaz nahiyyəsində kisəçik inkişaf etməmişdir. Bel nahiyəsində pulcuqlar ölçü baxımından bir-birindən fərqlənir. Pulcuqların ölçü fərqləri quyruqda belə görünür. Bütün quruq boyunca pulcuq yayılmışdır. Bədəni boz-mavi, sarı və sarı-qırmızı çalarlar alır. Boğaz nahiyyəsi ağ olsa da, sarı və ya mərmər şəkillərlə örtülür.

Əsasən Anadolu, Suriya, Şərqi İordaniya, şimali Ərəbistan ərazisində, İran, İraq, Əfqanıstan və Pakistan ərazisində yayılmışdır. Üstəlik Azərbaycanın Cəbrayıl rayonu və Zəngilan rayonunun Araz çayı sahilləri boyunca, bir də Talış dağları və Zuvand ərazisində yayılmışdır. Cəbrayıl rayonunun Şükürbəyli kəndində 1 km-lik marşrutda 4-5 fərd xarabalıq kələzi saymaq olar^[2]

Azərbaycanda məhdud arealda yayılan bu növün Trapelus ruderatus ruderatus yarımnövü yayılmışdır. Digər yarımnöv olan Trapelus ruderatus baluchianus (M. Smith, 1935) əsasən Pakistanın şimal-qərbində yayılmışdır.

Xarabalıq kələzi yarımsəhra, öndağlıq ərazilərdə və dağ çöllərində yayılmışdır. Azərbaycanın cənub ərazilərində Arazın quraq sahil düzənliklərində 1 ha ərazidə 1-1,2 baş kələzə rast gəlmək olar^[3]. Suriyada isə bu növün 2509-3000 metr yüksəklik ərazilərdə belə yayılmışdır. Bu isə çox nadir hadisə hesab edilir.

Azərbaycanda kələzlər qışlamadan martın əvvəllərində çıxırlar. Cinsi yetkinliyə erkəklər ikinci ilində uzunluğu 58–60 mm olarkən çatırlar. Yumurta qoyma aprelin sonu, mayın əvvəllərinə təsadüf edir. İranda isə arelin sonu baş verir. 5-14 yumurta qoyurlar, bu isə dişinin ölçüsündən asılıdır. Balalar 28–33 mm olmaqla iyunun sonları yumurtadan çıxırlar.

Qidalanmasına gəldikdə xarabalıq kələzi əsasən böçəklər və diğər onurğasızlarla qidalanırlar.