Ceyms Robinson - Wikipedia - Love.az

Robinson 1982-ci ildə London İqtisadiyyat və Siyasi Elmlər Məktəbini iqtisadiyyat üzrə bakalavr dərəcəsi ilə bitirmiş, 1986-cı ildə Vorvik Universitetində magistr dərəcəsi, 1993-cü ildə isə Yel Universitetində iqtisadi nəzəriyyə və əmək münasibətləri sahəsində fəlsəfə doktoru dərəcəsi almışdır.^[8][9]

Robinsonun əsas tədqiqat istiqamətləri siyasi iqtisadiyyat, müqayisəli siyasət, eləcə də iqtisadi və siyasi inkişaf məsələlərini əhatə edir.^[8]

O, 2004-2015-ci illər arasında Harvard Universitetində fəaliyyət göstərmişdir. 2016-cı ildə Monqolustana ilk səfəri zamanı Monqolustan Dövlət Universiteti tərəfindən fəxri doktor adına layiq görülmüşdür.^[10] Robinson Botsvana, Çili, Konqo Demokratik Respublikası, Haiti, Filippin, Syerra-Leone, CAR və Kolumbiya kimi müxtəlif ölkələrdə tədqiqatlar aparmışdır.^[11]

O, London İqtisadiyyat Məktəbində Daron Əcəmoğlu ilə tanış olduqdan sonra uzun illər davam edən geniş əməkdaşlıq qurmuşdur.^[12]

Robinson və Daron Əcəmoğlunun həmmüəllifi olduğu "Diktatura və demokratiyanın iqtisadi mənşəyi" (2006) əsəri, demokratik cəmiyyətlərin formalaşması və sabitliyini araşdırır. Müəlliflər qeyd edirlər ki, demokratiya yalnız elitanın onu devirmək üçün güclü motivasiyasının olmadığı hallarda möhkəmlənə bilər. Bu proseslər vətəndaş cəmiyyətinin təsir gücü, siyasi institutların quruluşu, siyasi və iqtisadi böhranların xüsusiyyətləri, iqtisadi bərabərsizliyin səviyyəsi, iqtisadiyyatın quruluşu və qloballaşmanın xarakteri və miqyasından asılıdır.^[13]

Bu kitab, Daron Əcəmoğlunun iqtisadi artım nəzəriyyəsi ilə Ceyms Robinsonun Afrika və Latın Amerikası iqtisadiyyatları üzrə uzun illər apardığı tədqiqatların, eləcə də digər bir çox müəllifin araşdırmalarının sintezindən yaranmışdır. Əsər, əksər ölkələrin tarixini yeni institusional məktəbin baxış bucağından təhlil edir. Müəlliflər kitabda qlobal bərabərsizliyi izah edən alternativ nəzəriyyələrlə dolayı şəkildə polemikaya girirlər. Ən sərt tənqid edilən yanaşma coğrafi nəzəriyyədir. Müəlliflər iddia edirlər ki, coğrafi nəzəriyyə qlobal bərabərsizliyi tam izah edə bilmir. Belə ki, bəzi ölkələr coğrafi mövqelərini dəyişmədən, uzun müddət iqtisadi durğunluq yaşadıqları halda, qısa müddət ərzində sürətli inkişaf göstərə bilmişdir.^[14]

Müəlliflərin fikrincə, ölkələrin inkişafında həlledici rolu institutlar – fərdləri cəmiyyətdə mövcud qaydalara əməl etməyə məcbur edən formal və qeyri-rəsmi mexanizmlər və qaydalar toplusu – oynayır. Acemoğlu və Robinson institutları iki əsas kateqoriyaya ayırır: siyasi və iqtisadi. Siyasi institutlar hakimiyyət orqanları arasında səlahiyyətlərin bölüşdürülməsini və bu orqanların formalaşdırılması qaydalarını müəyyən edir. İqtisadi institutlar isə vətəndaşların mülkiyyət hüquqlarını və iqtisadi münasibətləri tənzimləyir. Müəlliflər kitablarında dövlətlərin uğur və ya uğursuzluğunun səbəblərini təhlil edirlər. Onlar coğrafiya, iqlim, mədəniyyət, din, irq və ya siyasi liderlərin məlumatsızlığı kimi tez-tez irəli sürülən izahatların kifayət etmədiyini vurğulayırlar. Müəlliflər bu iddialarını dəstəkləmək üçün müxtəlif ölkələrin təcrübələrini müqayisə edirlər. Şimali və Cənubi Koreya kimi nümunələrlə eyni amillərin fərqli iqtisadi nəticələrə səbəb olduğunu göstərir, həmçinin sərhəd şəhərlərinin təhlilindən istifadə edərək institusional mühitin iqtisadi rifaha təsirini araşdırırlar.

Əcəmoğlu və Robinsonun əsas arqumenti budur ki, inklüziv iqtisadi və siyasi institutlar iqtisadi inkişaf üçün əsas şərtdir. Bu institutlar qərarların qəbulunda geniş iştiraka imkan yaradır, istedad və yaradıcılığı stimullaşdırır. Bunun əksinə olaraq, yalnız kiçik bir elitanın maraqlarına xidmət edən hasilat institutları iqtisadi artımı əngəlləyir.