 |
 |
Love.az |  |
 |
Para-atletika təsnifatı – paraatletika yarışlarında əlilliyi olan idmançıların bir-biri ilə yarışa bilməsini müəyyən edən sistemdir. Təsnifat ədalətli rəqabətə imkan vermək üçün oxşar fiziki qabiliyyət səviyyələrinə malik idmançıları qruplaşdırmaq üçün nəzərdə tutulub. Təsnifat Beynəlxalq Paralimpiya Komitəsi (IPC) tərəfindən yaradılıb və idarə olunur. Fiziki, görmə və əqli qüsurları olan insanlar Yay Paralimpiya Oyunlarında paraatletika yarışlarında iştirak etmək hüququna malikdirlər. Bu idman növü üçün təsnifat 1940-cı illərdə yaradılmışdır və uzun müddət tibbi göstərişə əsaslanan təsnifat sistemi olmuşdur. Təsnifat sistemi sonradan funksional qabiliyyətlərə, yəni idmançının faktiki imkanlarına əsaslanan sistemə çevrildi.
Hər bir təsnifat sinfində hərf və iki rəqəmdən ibarət kod var: "T" (track — qaçış zolağı) və ya "F" (field — açıq sahə) hərfləri idman növünün keçirilmə yerini, rəqəm isə fiziki qabiliyyət səviyyəsini ifadə edir. Atletika üçün mövcud BPK təsnifatları əlillik növünə görə aşağıdakı kimi qruplaşdırıla bilər:
Paralimpiya Oyunlarında paraatletika təsnifatı konkret idman növlərində kimin və hansı təsnifat sinfi daxilində yarışa biləcəyini müəyyən etmək üçün əsasdır. Bu təsnifat ədalətli rəqabətin yaradılması məqsədilə istifadə olunur. Paraatletika üzrə ümumi qaydalar əmək qabiliyyətli idmançılar üçün nəzərdə tutulmuş qaydalara əsaslanır.[1] Kor təsnifatlar funksional təsnifata deyil, tibbi təsnifata əsaslanır.[2]
Moskvada Əlillərin Məşğulluq Qabiliyyətləri üzrə Mərkəzi İnstitutda aparılan tədqiqatlar görmə qabiliyyətinin zəiflik səviyyəsinin hərəkət qabiliyyətinə də təsir etdiyini aşkar etmişdir. Bu, atletika yarışlarında mühüm rol oynayır.[3]
2012 tarixinə olan məlumata əsasən, fiziki, görmə və əqli pozuntuları olan şəxslər bu idman növündə yarışa bilərlər.[4]
Bu idman növü üçün təsnifat 1940-cı illərdə yaradılmışdır və onun erkən tarixinin çox hissəsi üçün tibbi göstərişə əsaslanan təsnifat sistemi tətbiq olunmuşdur. Bu dövrdəki təsnifata nümunə kimi L2 SCI göstərilə bilər ki, bu da aşağı ətraflarından başqa normal qabiliyyətlərə malik idmançılar üçün nəzərdə tutulmuşdu. Bu idmançılar ikiqat dizdən yuxarı amputantlara qarşı əlil arabası yarışlarında yarışa bilməzdilər, çünki onların funksional əlillikləri oxşar olsa da, tibbi göstərişləri eyni deyildi.[5] İlk əlil arabası yarışları 1952-ci ildə İngiltərədə, Stok Mandevil Xəstəxanasında keçirildi.[6] 1955-ci ilə qədər almanlar atletika yarışlarında təsnifata ehtiyac olduğunu başa düşdülər, çünki dizdən yuxarı hər iki ayağı amputasiya olunmuş şəxslərlə güclü bədənə malik idmançıların güllə atma kimi yarışlarda bir-birinə qarşı yarışmasını tələb etmək sistematik olaraq ədalətsizlik idi.[7]
1964-cü ildə Əlillər üçün Beynəlxalq İdman Təşkilatı (ISOD) yaradıldı. Onlar 27 sinifdən ibarət ilk rəsmi təsnifat sistemini yaratdılar. Bu, 1976 Yay Paralimpiya Oyunları üçün 12 sinfə, 1992 Yay Paralimpiya Oyunlarında isə doqquz sinfə endirildi.[8] 1960-cı illərin sonu və 1970-ci illərin əvvəllərində yaradılmış bir sıra "əlillik" təsnifatları problemli hesab olunurdu, çünki əlilliyi aydın şəkildə təsvir etmək və ədaləti təmin etmək məqsədilə yaradılan təsnifatların sayı rəqabətli tədbirlərin təşkilini çətinləşdirirdi.[9]
Barselona Oyunlarından sonra problem yaradan funksionallığın obyektiv müəyyən edilməsində problemlərə görə IPC 2003-cü ildə yeni təsnifat sistemini inkişaf etdirməyi planlaşdırdığını açıqladı. Bu təsnifat sistemi 2007-ci ildə qüvvəyə minib və Paralimpiya səviyyəsində iştirak etmək hüququ olan on müxtəlif əlilliyi müəyyən edib. Bu, təsnifatın hər idman növü üçün spesifik olmasını tələb edirdi və iki məqsədə xidmət edirdi. Birincisi, o, idman yarışında iştirak etmək hüququnu müəyyənləşdirir, digər tərəfdənsə, hər bir sinifdə iştirak etmək hüququna malik olan idmançı qrupları yaradırdı. IPC bu çərçivə daxilində öz təsnifat sistemlərini yaratmağı Beynəlxalq Federasiyaların öhdəsinə buraxdı, bir şərtlə ki, onların təsnifat sistemləri tədqiqat yolu ilə hazırlanmış faktiki vəziyyətə əsaslanan yanaşmadan istifadə etməli idi.[10] Funksional təsnifatlardan 2010-cu illərdə istifadə olunmağa davam edildi.[11] 2010-cu ildə IPC xüsusi olaraq fiziki qüsurlarla məşğul olan yeni IPC Atletika Təsnifat kitabçasını buraxacağını elan etdi. Bu təsnifat təlimatı 2012 Yay Paralimpiya Oyunlarının bağlanış mərasimindən sonra qüvvəyə mindi.[12] T40/F40 və T41/F41 siniflərində yarışmaq üçün idmançıların ən azı 18 yaşı olmalıdır.[13]
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|