 |
 |
Love.az |  |
 |
|
Bu məqalə Sabirabad rayonu haqqındadır. Sabirabad şəhəri üçün Sabirabad səhifəsinə baxın. |
Sabirabad rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Sabirabad şəhəridir.
| Rayon | |
| Sabirabad rayonu | |
|---|---|
|
39°59′39″ şm. e. 48°36′15″ ş. u.HGYO |
|
| Ölkə | |
| Daxildir | Mil-Muğan |
| İnzibati mərkəz | Sabirabad |
| İcra başçısı | Siraqəddin Cabbarov[1] |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 8 avqust 1930 |
| Sahəsi |
|
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AZ-SAB |
| Telefon kodu | 994 21 |
| Poçt indeksi | AZ 5400 |
| Avtomobil nömrəsi | 54 |
| Rəsmi sayt | |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi ərazisi 1469,6 km². Əhalinin ümumi sayı 180 458. Kəndlərin sayı 74.
Şəhərdə Dövlət sosial iqtisadi kolleci, peşə liseyi, 85 ümumtəhsil məktəbi, 22 uşaq baxçası, məktəbdənkənar tərbiyə müəssisələri fəaliyyət göstərir. 126 mədəniyyət və 77 səhiyyə müəssisəsi əhaliyə xidmət göstərir.
Bakı şəhərindən məsafəsi 170 km-dir.
Şəhərin iqtisadiyyatının əsasını kənd təsərrüfatı və sənaye təşkil edir.[2]
Sabirabad ərazisi qədim və orta əsr yaşayış yerləri və qədim abidələri ilə zəngindir. Bölgədə aparılmış arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində rayonun Surra, Cavad, Abdulyan, Qaratəpə, Quruzma, Qaraqaşlı, Bulaqlı, Zəngənə, Qalaqayın kəndləri ərazisində qədim yaşayış yerləri və nekropollar e.ə.V-I, V–II,e.ə I və eramızın III əsirlərinə aid etmək olar. Quruzma kəndinin "Bud Təpəsi" adlanan yeri, Kovlar yaxınlığında Ağ-qoyunqışlaq yeri, Sığrılı yolu üzərində Təpəqışlaq yeri (Qalacıq), Quruzma kəndi yaxınlığında Puttəpə, Qaratəpə yaxınlığında Binə, Yastıqobu yaşayış yerləri, Kürkəndidə yurd və oba yerləri, Baba-Samid piri müxtəlif tarixi dövrlərə aid yerində qədim dövrə aid saxsı qablar və müxtəlif əmək alətləri tapılmışdır. Cavad orta əsr yaşayış yerini IX–XV əsrlərə, kəndin "Şəhərgah" adlanan ərazisində tapılmış materiallar isə bu mədəni təbəqənin XI–XII əsrlərə aid olduğu sübut edir.
"Xavər zəmin", yəni "Günəşli torpaq" adı ilə tanınan Muğan torpağı bir çox illər ərəblərin, türklərin, farsların və digər yadelli işğalçıların təqiblərinə məruz qalmış, lakin düşmənlərin bütün hücumlarını dəf edərək basılmaz qalaya çevrilmişdir. O vaxtlardan da "Xavər zəmin" Qalaqayın adı ilə əvəz olunmuşdur. Hazırda rayonun Qalaqayın kəndi bu adı daşıyır.[3]
_v%C9%99_Qalaqay%C4%B1n_(Cellan).png)
Muğanın şimal hissəsində Kürlə Arazın qovuşduğu Suqovuşanda aparılmış arxeoloji tədqiqatlar bölgənin e.ə. VI minillikdən başlayaraq tarixi keçmişini, məişət və təsərrüfatını işıqlandırmağa imkan verir. Sabirabad rayonunun ərazisi tarixən Muğan düzünə daxildir. Muğan düzü qədimdə Midiyanın, e.ə. IV əsrdən Atropatenanın əyaləti idi. Albaniya dövləti Kürün Arazla birləşdiyi yerdən Xəzərə qədər olan hissəsindən cənubdakı ərazini, o cümlədən indiki Sabirabad rayonunun ərazisini əhatə edirdi.
Muğan erkən süni suvarma sisteminin yarandığı bölgələrdən biridir. E.ə.III-II minilliklərdə burada yaşayan əhalinin əsas məşguliyyəti əkinçilik və maldarlıq olmuşdur. Burada sənətkarlıq və xalçaçılıq da geniş inkişaf etmişdi. Tunc dövrünə aid sənətkarlıq əşyaları içərisində şarşəkilli və armudvarı gövdəli küplər diqqəti cəlb edir. Onlardan ən çox təsərrüfat məqsədi ilə istifadə olunmuşdur. Arxeoloji qazıntılar zamanı tapılan çoxsaylı küp qəbirlərin bəziləri dairəvi formadadır. Bu küplər yerli istehsala məxsusdur. Bölgənin orta əsr yaşayış yerlərindən xeyli miqdarda saxsı məmulatları da aşkar edilmişdir. Yazılı mənbələrdə Muğanda xalça, çuval, xurcun və palaz istehsal edildiyi barədə qiymətli məlumatlar verilmişdir. Rayonun Zəngənə kəndi yaxınlığında tapılmış Şəhərgahda numizmatik materiallar da aşkar edilmişdir.
.jpg)
1926-cı ildə həmin ərazidən tapılmış, sonradan Azərbaycan tarixinə "Sabirabad dəfinəsi" kimi daxil olan sikkələri alimlər Şirvanşah-Kəsranilərə məxsus olduğunu müəyyən etmişlər. Həmin pul vahidləri I Axsitana (XII əsrin sonu), III Toğrula (1177–1194), II Fəribürzə məxsusdur. Bu bölgədə Eldəgiz və Şirvanşahlara məxsus pullar sonralar da aşkar edilmişdir.
IX əsrdə ərəb xilafətinin zəifləməsi nəticəsində Azərbaycanda bir neçə müstəqil feodal dövləti meydana gəlir. Onların içərisində Muğanşahlıq kimi nisbətən kiçik feodal dövləti də yaranır. Həmin dövrə aid ərəb mənbələrində Muğanda Allan şahın (Amuxan şah) Sasanilər dövründə hakimiyyətdə olduğu göstərilir və Muğanın ərəb xilafətinə daxil olduğu bildirilir.
Müasir Sabirabad-tarixi torpaqlarının mühüm tərkib hissəsi olan Cavad torpaqları IX–X əsrlərdə Sacilər dövlətinin, X əsrin ortaları və sonunda Salarilərin (941–981-ci illər), XI əsrin ortalarında Məzyədilər dövlətinin tərkibində olmuşdur. Cavad bölgəsi XV əsrdə Şirvanşahlar dövlətinin tərkibində olsa da, həmin dövrlərdə sərhədlərdə tez-tez dəyişikliklər baş verirdi. Muğan torpaqlarının əsas hissəsi 1410–1468-ci illərdə Qaraqoyunlu dövlətinin, sonralar Ağqoyunlu və Səfəvilər dövlətlərinin tərkibinə daxil olmuşdur. XVII əsrdə Cavad Şirvan bəylərbəyliyinə, Muğanın qərb hissəsi Qarabağ bəylərbəyliyinə daxil idi.
Rayonun ən iri kəndi olan Cavad tarixi şəhər olmuş və mənbələrdə adı XVI əsrdən çəkilir. Kür və Araz çaylarının qovşağında yerləşən Cavad kəndi Şirvan bəylərinin əsas şəhərlərindən birinə çevrilmiş, Səfəvilər dövlətinin də tərkib hissəsi olaraq, sənətkarlıq və ticarətin inkişaf etdiyi bir diyar olmuşdur. Görkəmli tarixçi Abbasqulu ağa Bakıxanov "Gülüstani-İrəm" əsərində yazırdı ki, "1606-cı ildə Şah Abbas Azərbaycandakı Cavada (Arazın Kürə töküldüyü yerin yaxınlığındakı bir kənddir) tərəf hərəkət etdi. Bəzi çətinliklərlə o biri tərəfə keçərək Şah yüksüz Şamaxıya tərəf irəlilədi. Şah Abbas Şirvan və Dağıstanın bütün məsələlərini həll etdikdən sonra Əli bəy Cavanşirə qoşunları Ərdəbilə keçirməkdən ötrü Cavadda Kürün üzərində ponton körpü salmaq tapşırığı verdi". Qeyd edək ki, Səfəvi-Osmanlı müharibəsi dövründə Cavad Osmanlılar tərəfindən işğal edilmiş, 1607-ci ildə Osmanlılar Səfəvilərin Şirvana daxil olmalarının qarşısını almaq məqsədi ilə Cavad bərəsini dağıtmışlar.
Abbasqulu Bakıxanov "Bakı xanlıqları tarixindən" adlı əsərində yazırdı: "15 yanvar 1148-ci ildə (yeni təqvimlə 1736-cı il) Nadir Dağıstanda üsyana qalxmış tayfaları yatırıb Muğan düzündə Cavad keçidi yaxınlığındakı ordugahına qayıtdı. Burada persiyanın bütün əyanları onu gözləyirdilər. Əyanlar arasında bir aydan çox sürən mübahisələrdən sonra burada Nadir 25 fevral 1148-ci ildə (1736-cı il) şah elan edildi".
_-_Geographicus_-_Persia-delisle-1724._G.jpg)
XVIII əsrin 40-cı illərində Nadir şahın hakimiyyəti və onunla birgə farsların ağalığı tənəzzülə uğradı və 17 xanlıq yarandı. Kiçik xanlıqlar içərisində Cavad xanlığı xüsusilə diqqəti cəlb edirdi. Bu xanlığın mərkəzi Cavad şəhəri idi. Xanlığın əsas ərazisi Kür çayının sağ sahilində, az bir hissəsi isə çayın sol sahilində yerləşirdi.
Rayonun ən iri kəndi olan Cavad tarixi şəhər olmuş və mənbələrdə adı XVI əsrdən çəkilir. Cavad XVIII əsrin ortalarında Cavad xanlığının mərkəzi olmuşdu. 1768-ci ildə Cavad Quba xanlığına tabe edilmişdir. Azərbaycanın Rusiyanın tərkibinə qatılmasından sonra çarizmin köçürmə siyasəti ilə əlaqədar Cavada xeyli rus əhalisi köçürülmüşdür. 1888-ci ildə indiki rayonun ərazisi Petropalovka adlandırılmışdı. Petropalovka Bakı quberniyası Cavad qəzasının tərkib hissəsi idi.
Azərbaycanın yenidən Rusiyanın tərkibinə qatılmasından sonra 1920-ci il may ayının 1-dən Petropavlovka Salyan qəzası dairə inqilab komitəsinin yeni dövlət hakimiyyəti orqanı kimi ilk dəfə fəaliyyətə başladı. 1921-ci il may ayının 1-dən 1929-cu il aprel ayının 8-ə kimi Sabirabad rayonu Salyan qəzasının Petropavlovka dairəsi kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1929-cu il aprel ayını 8-də VI ümumazərbaycan sovetlər qurultayının qəzaları ilə bura Muğan mahalının Petropavlovka dairəsi adlandırılmışdır. 1930-cu il avqust ayının 8-də Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 476№-li qərarına əsasən mahal sistemi ləğv edilmiş və Petropavlovka müstəqil rayon olmuşdur.[4]
1931-ci il oktyabrın 7-də Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin fərmanı ilə Petropavlovkaya Azərbaycanın böyük şairi klassik ədəbiyyatımızda ictimai satiranın banisi M.Ə Sabirin adı verilmişdir. 1959-cu ildən Sabirabad rayonu adlandırılmışdır.
Əvvəllər buraya 1747-ci ildə yaranmış Cavad xanlığının mərkəzi olan Cavad şəhəri nəzarət edirdi. 1768-ci ildə Quba xanlığından asılı vəziyyətə düşdü. 1778-ci ildə şəhər Quba xanı Fətəli xana qarşı çıxan Gilan xanı Hidayətullah xan tərəfindən tutuldu və talan edildi. Əsir götürülən sakinlərdən bəziləri kənd təsərrüfatı işlərini yerinə yetirmək üçün Rəşt və Ənzəliyə aparıldı. Cavad məhv edildi və bir daha əvvəlki mövqeyinə və əhəmiyyətinə qayıtmadı. 1805-ci ildə Cavad xanlığının ərazisi Rusiya imperiyasına birləşdirildi. 1868-ci ildə şəhəri bərpa etməyə cəhdlər edildi. Həmin il burada qəza hökuməti fəaliyyətə başladı, idarə binalarının tikintisi üçün yer ayrıldı və işlərə başlandı. Cavadı tez bir zamanda dirçəltmək və pravoslavları cəlb etmək üçün Cavad yaxınlığında (Kür-Araz qovşağının sağ sahilində, Qalaqayın ərazisində) pravoslav kilsəsinin tikilməsi qərara alındı və Bakı hərbi qubernatoru, general-leytenant N. N. Kolyubakin 1870-ci il dekabrın 4-də Gürcüstan ekzarxı arxiyepiskop Yevsebiydən məbəd tikmək üçün icazə istədi. Ekzarxın, eləcə də Qafqazdakı qubernatoru, böyük hersoq Mixail Nikolayeviçin razılığını aldıqdan sonra tikinti başlandı. 26 fevral 1871-ci ildə müqəddəs həvarilər Pyotr və Pavelin şərəfinə məbədin təməl daşı qoyuldu. Memar Çijovun hesablamalarına görə, kilsənin tikintisi üçün xəzinədən 11587 rubl ayrıldı. Kilsə layihəsinin müəllifi əyalət mühəndisi A.İ.Bardin idi və tikinti onun nəzarəti altında aparıldı. 1875-ci ildə tikilmiş kilsə uzun müddət təqdis olunmamış qalmışdır. Qəza hökuməti bir çox inzibati səbəblərdən Salyana köçürüldü və Cavadda hələ də pravoslav xristianlar yox idi. Yalnız 1887-ci ildə ilk məskunlaşanlar Cavadda peyda oldular, bir neçə ailə məbədin təqdis olunmasını xahiş etməyə başladı. O vaxta qədər bina artıq müəyyən təmir tələb edirdi və məbəddə hələ də ikonostaz yox idi. Bakı quberniya idarəsi Cavad kilsəsinin ehtiyacları üçün 671 rubl 64 qəpik ayırdı. Bu pulla Moskva rəsmindən nişanlar olan bir qatlı taxta ikonostaz alınmış, cökə qurbangahı quraşdırılmış, üç zəng və kilsənin təqdis edilməsi üçün lazım olan əşyalar alınmışdır. 1888-ci il mayın 9-da məbədi Bakı quberniyasının dekanı, protoyehni Aleksandr Yunitski Müqəddəs Möcüzəyaradan Nikolayın şərəfinə təqdis etdi. Köçürülənlər özləri məbədə yeni ad vermək istəyirdi.[5] Kilsənin kiçik olması səbəbindən yeni təqdis olunan kilsəyə daimi keşiş təyin edilmədi.
Qafqazda mülki hissənin baş komandanı A.M.Dondukov-Korsakovun əmri ilə 1887-ci ildə Cavad qəza şəhəri ləğv edildi.[6] Onun yerində yeni köçkünlər dəstəsinin məskunlaşmasına icazə verildi. 1892-ci ildən mərkəz kimi Cavadın əvəzində Qalaqayın ərazisində yaranan rus kəndi Petropavlovka (qovşağın sağ sahili) adlandırılmağa başladı. Müqəddəs Möcüzəyaradan Nikolay kilsəsi ziyarətçilərinin sayı artdı və müstəqil kilsə təşkil edilməsi zərurəti yarandı. 1892-ci ildə keşiş İohan Meiparianov kilsənin ilk keşişi oldu. Məzmur oxuyan da təyin olundu. Xəzinədən alınan maaş ildə keşiş üçün 450 rubl, məzmur oxuyan üçün isə 150 rubl idi.
1) Mərkəzi Qalaqayın olmaqla (III -XX əsrlər) Sasanilər dövlətinin şəhərindən Muğan mahalı,[q 1] Cavad xanlığı (xanlığın ikinci mərkəzi olaraq) və Petropavlovka rayonunun mərkəzinə qədər olan dövr.
2) 1778-ci ildə bölgənin ilk mərkəzi Cavad şəhəri Quba xanı Fətəli xana qarşı çıxan Gilan xanı Hidayətullah xan tərəfindən tutuldu və talan edildi. Əsir götürülən sakinlərdən bəziləri kənd təsərrüfatı işlərini yerinə yetirmək üçün Rəşt və Ənzəliyə aparıldı. Cavad məhv edildi və bir daha əvvəlki mövqeyinə və əhəmiyyətinə qayıtmadı.
3) Çar höküməti 1868-ci ildə Cavad şəhərini bərpa etməyə cəhdlər etdi. Həmin il burada qəza hökuməti fəaliyyətə başladı, idarə binalarının tikintisi üçün yer ayrıldı və işlərə başlandı. Cavadı tez bir zamanda dirçəltmək və pravoslavları cəlb etmək üçün Cavad yaxınlığında (Kür-Araz qovşağının sağ sahilində, Qalaqayın ərazisində) pravoslav kilsəsinin tikilməsi qərara alındı.
4) 26 fevral 1871-ci ildə Kür-Araz qovşağının sağ sahilində, Qalaqayın ərazisində müqəddəs həvarilər Pyotr və Pavelin şərəfinə məbədin təməl daşı qoyuldu.
5) Qafqazda mülki hissənin baş komandanı A.M.Dondukov-Korsakovun əmri ilə 1887-ci ildə Cavad qəza şəhəri ləğv edildi. Muğana 1887-ci ildə ukraynalı kəndlilər köçürüldükdə 26 ailə Qalaqayının bu məntəqəsində məskunlaşdırılır və bu yeni kəndə Petropavlovsk (indiki Sabirabad şəhəri) adı verilir.
6) 1888-ci il mayın 9-da məbədi Bakı quberniyasının dekanı, protoyehni Aleksandr Yunitski Müqəddəs Möcüzəyaradan Nikolayın şərəfinə təqdis etdi. Köçürülənlər özləri məbədə yeni ad vermək istəyirdi.
7) 1892-ci ildən mərkəz kimi Cavadın əvəzində Qalaqayın ərazisində yaranan rus kəndi Petropavlovka (qovşağın sağ sahili) adlandırılmağa başladı.
8) 1921-ci il may ayının 1-dək indiki Sabirabad rayonunun ərazisi Muğan mahalı adlanmışdır.
9) 1921-ci il may ayının 1-dən 1929-cu il aprel ayının 8-ə kimi Sabirabad rayonu Salyan qəzasının Petropavlovka dairəsi[q 2] kimi fəaliyyət göstərmişdir.
10) 1929-cu il aprel ayını 8-də VI ümumazərbaycan sovetlər qurultayının qəzaları ilə bura Muğan mahalının[q 3] Petropavlovka dairəsi adlandırılmışdır.
11) 1930-cu il avqust ayının 8-də Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 476№-li qərarına əsasən mahal sistemi ləğv edilmiş və Petropavlovka müstəqil rayon olmuşdur.
12) 1931-ci il oktyabrın 7-də Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin fərmanı ilə Petropavlovkaya Azərbaycanın böyük şairi klassik ədəbiyyatımızda ictimai satiranın banisi M.Ə Sabirin adı verilmişdir.
13) Saatlı rayonu rayon statusu aldığı 1943-cü ilin mayın 25-dək Sabirabad rayonun tərkib hissəsi olmuşdur.
14) 1952-ci il noyabrın 7-də rayon mərkəzinə şəhər tipli qəsəbə statusu verilmişdir.
15) 1959-cu ildən Sabirabad rayonunun mərkəzi Sabirabad şəhəri adlandırılmışdır.
16) 1963-cü il yanvarın 4-də Saatlı rayonu yenidən Sabirabad rayonuyla birləşdirilmiş, bu 1965-ci ilin yanvarın 14-dək davam etmişdir.
Rayonun şimaldan Kürdəmir, şərqdən Şirvan, cənub-şərqdən və cənubdan Biləsuvar, qərbdən Saatlı və İmişli rayonları ilə sərhədi vardır.
Sabirabad rayonu Kür və Araz çayının qovuşduğu yerdə yerləşir. Rayonun ərazisinin bir hissəsi Kür çayının sağ sahilində yerləşən Muğan düzündə, bir hissəsi Kür çayının sol sahilində Şirvan düzündə, bir hissəsi də Araz çayının sol sahilində Mil düzündə yerləşir. Sabirabad rayonu dəniz səviyyəsindən 28 metr aşağıda yerləşir. Antropogen çöküntülər yayılmışdır. Sarısu gölünün bir hissəsi Sabirabad rayonu ərazisindədir. Bundan əlavə, regionun bəzi magistral su kanalları rayonun ərazisindən keçir.
İqlimi yayı quraq keçən mülayim-isti yarımsəhra və quru çöl iqliminə aiddir. Əsasən boz-çəmən torpaqlar yayılmışdır. Ərazidə yarımsəhra bitkiliyi üstünlük təşkil edir. Şoran sahələrdə səhra bitkiliyinə də rast gəlinir.
Sabirabad rayonunun 3287 ha meşə fondu torpaqları vardır. Kür və Araz çayları boyu tuqay meşələrində – Bulduq, Həşimxanlı, Kürkəndi, Ətcələr, Axtaçı, Qaratuğay, Güdəcühür, Şıx Salahlı, Salmanlı, Poladtuğay kəndlərindəki meşəliklərdə ağyarpaq qovaq, söyüd, tut, iydə, ağcaqayın, qarağac, göyrüş ağacları üstünlük təşkil edir.
Rayon su-bataqlıq quşları ilə zəngindir. Burada boz qaz, ağqalın qaz, ağqaş qaz, qırmızıdöş kazarka, harayçı ququ quşu, fısıldayan ququ quşu, anqut və s. quşlara rast gəlinir. Məməlilərdən isə canavar, adi tülkü və s. canlılar yaşayır.[7]
Sabirabad rayonunda yerli əhali ilə yanaşı Axısqa türkləri və Ermənistan azərbaycanlıları da yaşayır. Onların adət-ənənələri artıq el-oba arasında kütləvi hal almışdır. Türk folklor ansamblı rayonun ictimai tədbirlərində həmişə yaxından iştirak edir. Rayonda Dönüş, Qulami Quliyev adına Xalq Çalğı Alətləri Ansamblı və Ailə ansamblı fəaliyyət göstərir.
Rayon əhalisi qədim dövrlərdə kustar əl əməyi ilə məşğul olur, saxsıdan, metaldan, şüşədən, müxtəlif məmulatlar düzəldir, həsir, xalça, palaz, çuval və s. əşyalar toxuyurdular. Bu materialların dövrümüzə çata bilənləri rayonun tarix-diyarşünaslıq muzeyində sərgilənir. Müasir dövrdə bu sənətkarlıq sahələrinin bəziləri hələ də davam etdirilir.
| # | Abidələrin inventar nömrəsi | Abidələr | İstismara verildiyi tarix | Ünvanlar |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 1661 | Cavad Şəhərgahı | III-XVIII əsrlər | Cavad kəndi |
| 2 | 1662 | Cavad nekropolu | e.ə III və e.ə II əsrlər | Cavad kəndi |
| 3 | 1663 | Yastıqobu küp qəbirləri nekropolu | Antik dövr | Əhmədabad kəndindən 1.5 km şərqdə |
| 4 | 1664 | Nekropol | Antik dövr | Abdulan kəndi |
| 5 | 1665 | Surra küp qəbirləri nekropolu | e.ə V və I əsrlər | Surra kəndi |
| 6 | 1666 | Surra yaşayış yeri | e.ə V və I əsrlər | Surra kəndi |
| 7 | 1667 | Qaratəpə nekropolu | e.ə V və II əsrlər | Qaratəpə kəndi |
| 8 | 1668 | Qaratəpə yaşayış yeri | III və VII əsrlər | Qaratəpə kəndi |
| 9 | 1669 | Bulaqlı nekropolu | e.ə II minillik | Bulaqlı kəndi |
| 10 | 1670 | Qalaqayın yaşayış yeri | I və III əsrlər | Qalaqayın |
| 11 | 1671 | Şəhərgah yaşayış yeri | IV və XVII əsrlər | Zəngənə kəndi |
| 12 | 4952 | Şamaxı məscidi | XIX əsr | Sabirabad şəhəri, İsmət Qayıbov küçəsi |
| 13 | 4953 | Qəzli məscidi | Qəzli məscidi | |
| 14 | 4954 | Baba Samid məqbərəsi | 1582-ci il | Şıxlar kəndi |
| 15 | 4955 | Qalaqayın məscidi | 1657-ci il | Qalaqayın kəndi |
| 16 | 5680 | Böyük Vətən Müharibəsində həlak olmuş həmvətənlərimizin abidəsi | Sabirabad rayonu, Mərkəzi mədəniyyət və istirahət bağı | |
Rayonun ən qədim tarixi memarlıq abidələrindən biri Baba Samid məqbərəsidir. Türbə Şıxlar kəndi ərazisində magistral yolun kənarında yerləşir. XVI əsr tarixi memarlıq abidəsi haqqında Azərbaycan Tarix İnstitutunun professoru, tarix elmləri doktoru xanım Nemətova araşdırmalar aparmış və türbənin kitabəsini oxuyaraq açıqlamalar vermişdir. Alim "Əsrlərin daş yaddaşı" və "Azərbaycanda pirlər" adlı kitabında maraqlı fikirlər irəli sürmüşdür.
Köhnə hamam Füzuli küçəsi 27 ünvanında yerləşir. Bina 1901-ci ildə inşa olunmuşdur. Hazırda tarixi memarlıq abidəsi olaraq qorunur və təmirə böyük ehtiyacı var.
Şamaxı məscidi Şamaxıda baş vermiş zəlzələdən sonra Sabirabada köçüb gəlmiş Şamaxı sakinləri tərəfindən 1903-cü ildə inşa edilmişdir.
Qalaqayın məscidinin daş kitabəsi bu gün də qorunub saxlanılır. Kitabədə məscidin 1657-ci ildə inşa olunması qeyd olunmuşdur. Məscid isə özü müasir tiplidir.
Ümumtəhsil məktəblərinin sayı: 85
Tam orta məktəblər: 65
Ümumi orta məktəblər: 15
Sabirabad rayon Təhsil şöbəsinin binası 2009-cu ildə istifadəyə verilmişdir.
Axtaçı Muğan və Çığırğan kənd tam orta məktəbləri H.Əliyev Fondunun vəsaiti hesabına 2005-ci ildə tikilib istifadəyə verilmişdir.
Mürsəlli və Qasımbəyli kənd tam orta məktəbləri 2011-ci ildə əsaslı təmir olunmuş və istifadəyə verilmişdir. Hər iki məktəbin açılışında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev iştirak etmişdir.
Ulacalı, Əsgərbəyli, Muradbəyli kənd tam orta məktəbləri 2011-ci ildə əsaslı təmir olunmuşdur.
Sabirabad şəhər 2 saylı uşaq bağçası əsaslı təmir edilmiş, Qasımbəyli kəndində qəza vəziyyətində olan uşaq bağçası sökülərək yerində yeni müasir bağça binası tikilmişdir.
2012-ci ildə N.Gəncəvi adına 5 saylı şəhər, Z.Tağıyev adına 6 saylı şəhər tam orta məktəblərində bərpa-gücləndirmə işləri başa çatdırılmışdır.
E.Nadirov adına 8 saylı şəhər tam orta məktəbi üçün 480 şagird yerlik, Yuxarı Axtaçı kənd tam orta məktəbi üçün 240 şagird yerlik, Nərimankənd kənd tam orta məktəbi üçün isə 480 şagird yerlik məktəb binaları tikilib istifadəyə verilmişdir.
2013-cü ildə M.Ə.Sabir adına 1 saylı tam orta məktəb tikilib istifadəyə verilmişdir. 29 avqust 2013-cü il tarixə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev məktəbdə aparılan tikinti işləri ilə tanış olmuşdur. Qaraağac, Kovlar, 1 saylı Qaragüney və Xəlfəli kənd tam orta məktəbləri də əsaslı təmir edilmişdir. Qeyd olunan məktəblərin hamısı lazımi inventar və avadanlıqlarla təmin olunmuşdur. Nəriman Nərimanov adına 2 saylı beynəlmiləl məktəb-liseydə və Yastıqobu kənd ümumi orta məktəbində də təmir işi aparılmışdır.
2014-cü ildə Səməd Vurğun adına 3 saylı şəhər və 2 saylı Cavad kənd tam orta məktəblərinin dam örtüyü dəyişdirilmiş, fasad hissəsi təmir olunmuşdur. 460 şagird yerlik Çöl Beşdəli kənd tam orta məktəbi əsaslı təmir olunmuşdur.
2016-cı ildə Moranlı kənd tam orta məktəbi şagirdlərin istifadəsinə verilmişdir. Yaxa Dəllək kənd tam orta məktəbində son tamamlanma işləri gedir.
Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Sabirabad rayonundə 3 saylı uşaq bağçasının yeni binası tikilmiş, 15 dekabr 2014-cü ildə 100 yerlik uşaq bağçasının açılışında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev iştirak etmişdir. 2015-ci ildə Sabirabad rayonu 1 saylı, Axısxa və Çöl Beşdəli kənd uşaq bağçalarının da binalarında əsaslı təmir işi başa çatdırılmışdır. 2016-cı ildə Ulacalı kənd uşaq bağçasının yeni binası tikilmişdir. 2017-ci ildə Qaraağac kənd uşaq bağçasının binası əsaslı təmir edilmişdir.
Sabirabad Dövlət Sosial İqtisadi Kolleci orta ixtisas təhsili şəbəkəsinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən Sabirabad Kənd Təsərrüfatı Texnikumunun bazasında yaradılmışdır. Kollecdə 40 nəfər pedaqoji işçi çalışır. Ümumi işçilərin sayı 93 nəfərdir. Hazırda kollecdə 570 nəfər tələbə aşağıdakı ixtisaslar üzrə təhsil alırlar:
Burada ixtisasların tələbata uyğunlaşdırılması daim diqqət mərkəzində saxlanılır. Kollecin 9456 ədəd kitab fonduna malik kitabxanası vardır. Kitabxana yeni dərslik, dərs vəsaitləri, bədii ədəbiyyatla daim zənginləşir. Eyni zamanda kollecdə müasir dövrün tələblərinə cavab verən oxu zalı tələbə və müəllimlərin istifadəsinə verilmişdir. Kollecdə dərs otaqlarının əyaniliklə zənginləşdirilməsi, təmir-bərpa işləri müntəzəm aparılır.
Sabirabad Peşə liseyi 1974-cü ildə orta texniki peşə məktəbi kimi fəaliyyətə başlamış, 1996-cı ildə ona lisey statusu verilmişdir. Lisey 7 hektar ərazidə yerləşir, 1 tədris, 2 yataqxana binası vardır. Liseydə 240 nəfər şagird təhsil alır.
8 ixtisas qrupu vardır:
Şagirdlərin təlim-tərbiyəsi və ixtisas hazırlığı ilə 38 nəfər işçi, o cümlədən 24 müəllim, 14 istehsalat təlimi ustası məşğuldur.
Peşə liseyində 19 fənn kabineti yaradılmışdır.[10]
Sabirabad Mərkəzi Rayon Xəstəxanası H.Əliyev prospekti 97 ünvanında yerləşməklə rayon üzrə 320 çarpayıdan ibarətdir. 205 çarpayı MRX-da yerləşməklə 7 şöbəni əhatə edir.
Mərkəzi rayon xəstəxanasının nəzdində Təcili-Tibbi yardım stansiyası fəaliyyət göstərir. Sabirabad Mərkəzi Rayon Xəstəxanasının yerlərdə 78 tibb müəssisəsi fəaliyyət göstərir.
Sabirabad MRX-da 558 nəfər tibb işçisi çalışır. Bunlardan həkim 122 nəfər, orta tibb işçisi 436 nəfərdir. Son 5 il müddətində MRX-nın tibb müəssisələrindən Sabirabad Regional Perinatal Mərkəzi müasir tibbi-diaqnostik avadanlıqlarla təchiz edilməklə Respublika Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən, Yolçubəyli həkim məntəqəsi Yapon Səfirliyi tərəfindən, Əsgərbəyli tibb məntəqəsi Fövqaladə Hallar Nazirliyi tərəfindən, Həşimxanlı, Mürsəlli, Quruzma həkim məntəqələri, Yastıqobu, Qəfərli, Osmanlı, Kürkəndi tibb məntəqələri QHT təşkilatı tərəfindən tikilib istifadəyə verilmişdir. Hal-hazırda Qasımbəyli həkim məntəqəsi FHN tərəfindən tikilməkdədir. MRX 1974-cü ildə tikilib istifadəyə verilmişdir.[11]
| # | 2016-cı il | 2017-ci il | % | artma və azalma | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Rayonun ərazisi | 1469,4 | 1469,4 | 100,0 | 0 |
| 2 | Əhalinin sayı (min nəfər) | 172,6 | 174,8 | 101,3 | 2,2 |
| 3 | Şəhər əhalisi | 30,3 | 30,6 | 101,0 | 0,3 |
| 4 | Kənd əhalisi | 142,3 | 144,1 | 101,3 | 1,8 |
| 5 | Mövcüd təsərrüfatın sayı | 34932 | 35088 | 100,4 | 156 |
| 6 | Şəhər üzrə təsərrüfatın sayı | 6601 | 6651 | 100,8 | 50 |
| 7 | Kənd üzrə təsərrüfatların sayı | 28331 | 28437 | 100,4 | 106 |
| 8 | Doğulanlar (nəfər) | 3323 | 3141 | 94,5 | -182 |
| 19 | Ölüm (nəfər) | 894 | 911 | 101,9 | 17 |
| 10 | Nikah (nəfər) | 1255 | 1134 | 90,4 | -121 |
| 11 | Boşanma (nəfər) | 113 | 121 | 107,1 | 8 |
| 12 | Rayona gələnlər (nəfər) | 180 | 134 | 74,4 | -46 |
| 13 | Rayondan gedənlər (nəfər) | 282 | 347 | 123,0 | 65 |
| 14 | Qaçqınlar (ailənin sayı) | 485 | 484 | 99,8 | -1 |
| (şəxslərin sayı) | 2314 | 2300 | 99,4 | -14 | |
| 15 | Məcburi köçkünlər (ailənin sayı) | 1412 | 1406 | 99,6 | -6 |
| (şəxslərin sayı) | 5852 | 5842 | 99,8 | -10 | |
| 16 | Əsas kapitala yönəldilmiş investisiya (min manat) | 76911,9 | 70451,3 | 91,6 | -6460,6 |
| 17 | Tikinti-təşkilatlara gördüyü işin həcmi (min manat) | 89231,1 | 65397,8 | 73,3 | -23833,3 |
| 18 | Sənaye məhsulunnun həcmi (min manat) | 10477,5 | 11091,6 | 105,9 | 614,1 |
| 19 | Nəqliyyat sektorunda yük və sərnişin daşınmasından məhsul buraxlışı (min manat) | 4868,9 | 5034,7 | 103,4 | 165,8 |
| 20 | Rabitə xidmətinin həcmi (min manat) | 500,8 | 546,2 | 109,1 | 45,4 |
| 21 | Pərakəndə ticarət dövriyyəsi (min manat) | 231960,6 | 302945,2 | 130,6 | 70984,6 |
| 22 | Pullu xidmət (min manat) | 46140,8 | 49610,7 | 107,5 | 3469,9 |
| 23 | Məişət xidməti (min manat) | 7196,4 | 76354,2 | 1061,0 | 69157,8 |
| 24 | Orta aylıq əmək haqqı | 257,6 | 260,7 | 101,2 | 3,1 |
| 25 | Yeni iş yeri | 3080 | 18453 | 599,1 | 15373 |
Sabirabad rayonu respublikanın iri kənd təsərrüfatı rayonlarından biridir. Yaxın keçmişdə bu rayon pambıq və taxıl istehsalında qazandığı uğurlara görə respublikada şöhrət qazanmışdır.
Əldə edilmiş yüksək göstəricilərə görə 5 nəfər kənd təsərrüfatı işçisi keçmiş SSRİ-nin ən nüfuzlu ordeninə layiq görülməklə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adını almışdır.
Keçmiş ittifaq respublikaları arasında ilk dəfə olaraq 18 fevral 1995-ci ildə "Aqrar islahatların əsasları haqqında" "Sovxoz və kolxozların islahatı haqqında" və 16 iyul 1996-cı ildə "Torpaq islahatı haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunları qəbul olundu. Sabirabad rayonunda torpaq islahatı qısa müddətdə başa çatdırıldı. Keçmişdə mövcud olmuş 45 kolxoz təsərrüfatı ləğv edildi. Onlara məxsus torpaq və əmlak payçılar arasında bölüşdürüldü.
| 1 | Sabirabad rayonunun ümumi ərazisi | (ha) | 146911 |
| 2 | ondan dövlətdə saxlanılan | (ha) | 32543 |
| 3 | Bələdiyyə mülkiyyətinə verilib | (ha) | 58666 |
| 4 | Xüsusi mülkiyyətə verilib | (ha) | 55702 |
| 5 | ondan pay torpağı verilib | (ha) | 45236 |
| 6 | Pay torpağı alan ailələrin sayı | 23763 | |
2017-ci ildə bitkiçilik məhsulları istehsalı aşağıdakı kimi olmuşdur:
| # | Əkin sahəsi
hektar |
Məhsuldarlıq sentner | Məhsul
ton | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Taxıl | 24625 | 39,4 | 95720 |
| 2 | Paxlalı | 83 | 31,0 | 257 |
| 3 | Pambıq | 15055 | 12,07 | 18169,4 |
| 4 | Qarğıdalı | 627 | 59,3 | 7108 |
| 5 | Günəbaxan | 17 | 14,0 | 23,8 |
| 6 | Otarmaq üçün xəsil arpa | 5 | ||
| 7 | Kartof | 1338 | 140,2 | 18826 |
| 8 | Tərəvəz | 3302 | 151,1 | 64059 |
| 9 | Bostan | 3881 | 257,1 | 99770 |
| 10 | Yonca | 19324 | 84,7 | 163730 |
| 11 | Meyvə toplanıb | 19353 | ||
| 12 | Üzüm toplanıb | 1318 | ||
| 13 | Birillik ot | 12 | 77,5 | 93 |
| Cəmi | 68269 |
Ötən əsrin əvvəllərində dairə kimi ayrı-ayrı qəza və mahalların tərkibində fəaliyyət göstərən Petropavlovkaya 1930-cu ildə inzibati rayon statusu veriləndə onun rəsmi mətbu orqanını təsis etmək barədə qərar qəbul edilib. Qəzetə "Pambıq cəbhəsində" adının verilməsi də dövlət siyasətindən irəli gəlib. Kənd təsərrüfatının kollektivləşdirilməsi siyasətinin ortaya atıldığı bir vaxtda Muğan düzündə pambıqçılığın inkişaf etdirilməsi, bütün qüvvələrin bu strateji əhəmiyyətli məhsulun istehsalının artırılması naminə səfərbərliyə alınması üçün təbliğat-təşviqat işlərinin gücləndirilməsində "Pambıq cəbhəsində" qəzetinin üzərinə mühüm vəzifələr düşürdü. Bir il sonra rayona Azərbaycanın böyük şairi Mirzə Ələkbər Sabirin adı verildi. Qəzet isə hələ də iki səhifə həcmində A-3 formatında çıxır, materiallar əl şriftləri ilə yığılır, mexaniki üsulla çap olunurdu.1948-ci ilə kimi 777 nömrəsi çıxıb. İndiki İsmət Qayıbov küçəsi 16 (o vaxtkı İnqilab) yerləşən qəzet kiril əlifbası ilə 1000 tirajla buraxılmışdır.Qəzetin 50-ci illərdə redaktoru olmuş mərhum Paşa Nuriyev qeyd edir ki,o vaxt dövlət sirlərini qəzetdə vermək qadağan idi. Buna nəzarət etmək üçün raykomda "qlavlit" deyilən nəzarətçi var idi.Biz qəzetdə tənqidə çox yer verirdik. O vaxtlar hətta raykom işçilərini də tənqid etmək olardı. Mən qəzetə gələndə qəzet əllə fırlatmaqla çap edilirdi. Çap məsələsini qaldırdım. Elektriklə işləyən çap maşını alıb qurdurdum. Şrift sarıdan çətinliklər var idi. Yeni şriftlər alıb gətirdim.[13]
1962-ci ildə "Pambıq cəbhəsində"nin fəaliyyətinə xitam verilib. Azərbaycan KP MK-nın qərarına əsasən yaradılan Sabirabad rayonlararası "Muğan" qəzeti Əli Bayramlı – indiki Şirvan şəhərini və Saatlı rayonunu da əhatə edirdi.
01.jpg)
1969–1982-ci illər Azərbaycanda bütün sahələrin, o cümlədən mətbuatın və jurnalistikanın inkişafında çox mütərəqqi dövr olub. Respublikanın mətbu orqanlarının, o cümlədən rayon qəzetlərinin inkişafı, redaksiyaların ixtisaslı jurnalist kadrları ilə təmin edilməsi istiqamətində mühüm addımlar atılıb. Mətbəələr ilbəil müasir poliqrafiya maşınları ilə təmin edilir, qəzetlərin tirajı yüksəlirdi. Qəzetin tirajı da artıq 20 min nüsxə həddinə çatmışdı.
1992-ci ildə qəzet təsisçilərinin və çoxsaylı oxucuların təklifi ilə qəzetin adı dəyişdirilərək "Suqovuşan" adlandırılıb".[14]
Qeyd edək ki, 2005–2007-ci illərdə qəzetin adı dəyişdirilib "Muğanın səsi" qoyulmuşdur.Amma 2007-ci ildə jurnalistlərin təkidi ilə yenidən "Suqovuşan" qəzeti adlandırılmışdır.
Vaxtaşırı olaraq 8 hətta 12–16 səhifəlik qəzet buraxılıb. Dəfələrlə A2 formatında qəzet nəşr edilib.
Sabirabadın 80 illiyi, 2011-ci ilin yekunları, İdman ili münasibətilə iriformatlı rəngli və xüsusi parlaq kağızlarda çap olunub.
Hazırda redaksiyada 2 müxbir, 1 müxbir-dizayner, 1 fotoqraf, 1 operator, 1 mühasib işləyir. Cəmi ümumilikdə kollektivin sayı 6 nəfərdir.
Redaksiyanın jurnalist kollektivi işçilərindən Rayon İcra Hakimiyyəti tərəfindən dəfələrlə fəxri fərmanla mükafatlandırılıb. Bundan əlavə Yeni Azərbaycan Partiyasının Sabirabad rayon nümayəndəliyi tərəfindən fəxri fərmanla da mükafatlandırılıb. Hazırkı baş redaktoru Həsən bəy Zərdabi mükafatı, ilin peşəkar idman jurnalisti, Qızıl qələm mükafatına layiq görülüb. Müxbirlərin üçü Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. Qəzet həm də Mətbut Şurasının üzvüdür[15]
Sabirabad rayon Gənclər və İdman İdarəsi 1994-cü ildən fəaliyyət göstərir. Fəaliyyətə başladığı müddətdən idarə bütün idman təşkilatlarını ətrafında birləşdirmişdir.
Sabirabad Olimpiya-İdman Kompleksi 2008- ci ildə istifadəyə verilmişdir. Kompleksdə sərbəst güləş, boks, mini futbol, karate, trenajor, stolüstü tennis, üzgüçülük, atletika idman növləri tədris olunur.
Rayonda süni örtüklü bir uşaq futbol meydançası var. Rayonda üç yaş qrupunda uşaq futbolu fəaliyyət göstərir. Rayonun futzal komandası isə ölkə çempionatında oynayır.
Rayonda güləş, boks, karate, atletika və s. idman növlərinə də maraq göstərilir.[16]
Sabirabad rayonunda 24 Avtomat Telefon Stansiyası vasitəsilə əhaliyə telefon-rabitə xidməti göstərilir. Bütün kordinat tipli ATS-lər elektron tipli ATS-lərlə əvəz olunmuşdur. ATS-lərin 8960 montaj tutumundan 6727-i istifadə edilir. Gələcəkdə 2227 abonent bu növ rabitə xidmətindən istifadə edə bilər. Rayonda 2232 montaj tutumu olan genişzolaqlı internet xidmətindən özəl provayderlərlə birlikdə 3559 abonent istifadə edir. İnternetdən istifadəedilməsi üçün 531 boş port mövcuddur. 1 şəhər və 23 kənd ATS-nin hər birində internet xidməti göstərilir. Respublikanın 23 rayonunda o, cümlədən Sabirabad rayonunda da əhaliyə göstərilən internet xidmətinin yaxşılaşdırılması məqsədilə avadanlıqlar daha müasir avadanlıqlara əvəz olunur. Görülən tədbirdən sonra internet xidmətinin sürəti artacaqdır. Kəndlərdə geniş zolaqlı internet şəbəkəsinin yaradılması və rabitə xidmətinin yaxşılaşdırılması üçün bir sıra kənd ATS-lərində 48 portallıq DSLAM tipli avadanlıq quraşdırılaraq abunəçilərə yüksək sürətli internet xidməti göstərilir.2017-ci ildə 168 abonent üçün telefon xətti çəkilmişdir ki, bunun da 80-ni şəhər, 88 isə kənd ərazilərində olmuşdur.
Sabirabad Poçt filialının nəzdində 3 şəhər poçt şöbəsi, 35 kənd şöbəsi, 8 poçt agentliyi və Zəngilan rayonundan olan məcburi köçkünlər üçün rayonun Rüstəmli kəndində salınmış qəsəbədə poçt agentliyi fəaliyyət göstərir. Poçt şöbələri tərəfindən əhaliyə 41 növ poçt-rabitə xidməti göstərilir.[17]
Sabirabad rayonunda 7 bank müəssisələri fəaliyyət göstərir.
Sabirabad rayonunun III və IV kateqoriyalı avtomobil yolları vardır.
Rayonun avtomobil yollarının uzunluğu 522 km-dir.Ölkə üzrə çəkisi 7,9 %-dir.
Respublika əhəmiyyətli avtomobil yolunun uzunluğu 243 km-dir.Ölkə üzrə çəkisi 8,6 %-dir.
Yerli əhəmiyyətli avtomobil yolunun uzunluğu 279 km-dir.Ölkə üzrə çəkisi 7,8 %-dir.
Rayon ərazisindən dəmiryolu nəqliyyatı da geniş istifadə olunur.
| # | Bələdiyyələrin adı | Bələdiyyələr üzrə əhalinin sayı |
Ərazisi km² | Bələdiyyə
üzvlərin sayı |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Sabirabad bələdiyyəsi[19] | 30776 | 12,46 | 15 |
| 2 | Azadkənd bələdiyyəsi[19] | 7033 | 51,13 | 10 |
| 3 | Axısxa bələdiyyəsi[19] | 2538 | 24,19 | 7 |
| 4 | Qalaqayın bələdiyyəsi[19] | 7551 | 27,12 | 10 |
| 5 | Qaralar bələdiyyəsi[19] | 6148 | 39,18 | 10 |
| 6 | Qaratəpə bələdiyyəsi[19] | 6039 | 49,69 | 9 |
| 7 | Qaragüney bələdiyyəsi[19] | 4860 | 27,35 | 9 |
| 8 | Qasımbəyli bələdiyyəsi[19] | 5340 | 37,05 | 9 |
| 9 | Quruzma bələdiyyəsi[19] | 13112 | 87,77 | 13 |
| 10 | Yolçubəyli bələdiyyəsi[19] | 8782 | 50,34 | 10 |
| 11 | Kürkəndi bələdiyyəsi[19] | 6783 | 53,12 | 8 |
| 12 | Minbaşı bələdiyyəsi[19] | 5754 | 50,86 | 11 |
| 13 | Moranlı bələdiyyəsi[19] | 7992 | 86,79 | 10 |
| 14 | Muğan Gəncəli bələdiyyəsi[19] | 7276 | 87,65 | 11 |
| 15 | Nizami bələdiyyəsi[19] | 6610 | 84,16 | 11 |
| 16 | Surra bələdiyyəsi[19] | 2802 | 34,11 | 9 |
| 17 | Ulacalı bələdiyyəsi[19] | 9716 | 57,76 | 11 |
| 18 | Çöl Beşdəli bələdiyyəsi[19] | 2927 | 43,35 | 8 |
| 19 | Şıx Salahlı bələdiyyəsi[19] | 3104 | 25,55 | 6 |
| 20 | Həşimxanlı bələdiyyəsi[19] | 4495 | 32,06 | 8 |
| 21 | Cavad bələdiyyəsi[19] | 9473 | 68,09 | 11 |
| 22 | Güdəcühür bələdiyyəsi[19] | 6864 | 62,51 | 11 |
| 23 | Əliləmbəyli bələdiyyəsi[19] | 1600 | 26,66 | 9 |
| 24 | Əhmədabad bələdiyyəsi[19] | 3100 | 19.02 | 8 |
| 25 | Şəhriyar bələdiyyəsi[19] | 6010 | 54,69 | 11 |
| Cəmi | 176685 | 1192,66 | 245 |
Azərbaycan Kommunist Partiyası Sabirabad Rayon Komitəsinin birinci katibləri:
Sabirabad Rayon İcra Hakimiyyətinin başçıları:
| Əhalinin milli tərkibi | 2009-cu ilinsiyahıyaalınmasənədlərinə əsasən |
| Azərbaycanlılar | 148571 |
| Türk | 3042 |
| Rus | 81 |
| Ləzgi | 3 |
| Talış | 2 |
| Ukraynalı | 2 |
| Kürd | 2 |
| Gürcü | 1 |
| Digər millətlər | 9 |
.Kils%C9%99.jpg)
.Pamb%C4%B1qt%C9%99mizl%C9%99m%C9%99_zavodun_in%C5%9Fas%C4%B1.jpg)
.jpg)
.G%C9%99zinti_%C3%BC%C3%A7%C3%BCn_qay%C4%B1qlar%C4%B1n_saxlanma_yeri.jpg)
._K%C3%BCr_%C3%A7ay%C4%B1.jpg)
.Mehmanxana.jpg)
.K%C3%BCr_v%C9%99_Araz_%C3%A7aylar%C4%B1n%C4%B1n_qovu%C5%9Fmas%C4%B1.jpg)
.Arxada_m%C9%99scid_g%C3%B6r%C3%BCn%C3%BCr.jpg)
.Qarp%C4%B1zlar%C4%B1n_K%C3%BCr_%C3%A7ay%C4%B1_boyunca_idxal_olunmas%C4%B1.jpg)
.%C3%9Cmumi_g%C3%B6r%C3%BCn%C3%BC%C5%9F.%C5%9Eimali-q%C9%99rbd%C9%99n_K%C3%BCr_%C3%A7ay%C4%B1.jpg)
.png)
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|
