Ceffri Saks (ing. Jeffrey Sachs; 5 noyabr 1954[1][2][…], Detroyt, Miçiqan) — amerikalı iqtisadçı, inkişaf iqtisadiyyatı və iqtisadi siyasət sahəsindəki işləri ilə tanınır.[4] O, xüsusilə iqtisadi islahatlar, yoxsulluğun azaldılması, davamlı inkişaf və qlobal sağlamlıq kimi mövzularda böyük töhfələr vermişdir. Kolumbiya Universitetində iqtisad professoru olan Saks həm də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Davamlı İnkişaf Hədəfləri üzrə müşaviri olaraq çalışıb.[5]
Ceffri Saks | |
---|---|
ing. Jeffrey David Sachs | |
![]() | |
Doğum tarixi | 5 noyabr 1954(1954-11-05)[1][2][…] (70 yaş) |
Doğum yeri | |
İş yerləri | |
Təhsili | |
Üzvlüyü | |
Mükafatları |
![]() |
jeffsachs.org | |
![]() |
Saks, 1980-90-cı illərdə keçmiş SSRİ və Şərqi Avropa ölkələrində iqtisadi islahatların aparılması üçün təklif etdiyi "şok terapiya" iqtisadi islahat modeli ilə məşhurdur.[6] Bu modelin əsas məqsədi iqtisadiyyatın sürətlə liberallaşdırılması və bazar iqtisadiyyatına keçidi təmin etmək idi. Saks Polşa və Rusiyadakı islahatlarda[7] mühüm rol oynadı, lakin bu yanaşma bəzən tənqidə də məruz qalıb, çünki sürətli keçid prosesi sosial və iqtisadi problemlərə yol açmışdı.[8]
Saks yoxsulluğun köklərini araşdırmaq və onu aradan qaldırmaq yollarını təhlil edən işləri ilə tanınır.[9] Xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yoxsulluğun azaldılması üçün müxtəlif strategiyalar hazırlayıb.[10]"Yoxsulluğun Sonu" (ing. The End of Poverty) adlı kitabında, yoxsulluq səviyyəsinin yüksək olduğu ölkələr üçün təklif etdiyi yardım və investisiya modellərini açıqlayıb.
Saksın təşəbbüslərindən biri də Afrikada yoxsulluqla mübarizə üçün başladığı "Millennium Villages" layihəsidir.[11] Bu layihə vasitəsilə Afrikanın müxtəlif bölgələrində davamlı inkişaf layihələri icra olunmuş və təhsil, səhiyyə, su təminatı kimi əsas sahələrdə infrastrukturlar yaradılmışdır. Layihənin məqsədi yoxsulluq dövrünü qırmaq üçün yerli icmaların dəstəklənməsidir.[12] Həmçinin Saks, qlobal səhiyyə məsələlərində də fəal rol oynayıb. Xüsusilə malyariya və HİV/AİDS kimi xəstəliklərlə mübarizədə beynəlxalq yardımların artırılması üçün müxtəlif proqramlar hazırlamışdır. Eyni zamanda Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Davamlı İnkişaf Hədəflərinin formalaşdırılmasında əsas müşavirlərdən biri olub. Bu hədəflər yoxsulluğun aradan qaldırılması, ətraf mühitin qorunması və iqtisadi inkişafın təmin edilməsi məqsədi ilə hazırlanmışdır.[13]
Ceffri Saksın kitabları inkişaf iqtisadiyyatı və qlobal məsələlər barədə geniş məlumat təmin edir. Bunlar arasında:[14]
Ceffri Saks iqtisadiyyat və qlobal siyasət sahəsindəki nəzəriyyələri və fəaliyyəti ilə qlobal yoxsulluqla mübarizə və davamlı inkişaf üçün əsas fiqurlardan biri hesab olunur.[15][16]