. Love.az

Deyirman Sahmat - Wikipedia - Love.az

Ana Səhifə - Deyirman Sahmat

Şahmat terminlərinin lüğəti — Şahmat ədəbiyyatında tez-tez rast gəlinən əsas şahmat anlayışları və terminləri verilir.

A B C Ç D E Ə F G H X İ J K Q L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z


Mündəricat

  • 1 A
  • 2 B
  • 3 C
  • 4 Ç
  • 5 D
  • 6 E
  • 7 F
  • 8 G
  • 9 H
  • 10 İ
  • 11 Q
  • 12 O
  • 13 P
  • 14 R
  • 15 Ş
  • 16 T
  • 17 V
  • 18 İstinadlar
  • 19 Ədəbiyyat

A

redaktə
  • Axmaq matı — şahmatda ən tez mümkün olan mat növü.
  • Alexin müdafiəsi — şahmatda debüt, 1. e2-e4 Ag8-f6. gedişləri ilə başlayır.
  • Armaqedon
  • Avanpost

B

redaktə
  • Batareya (şahmat)

C

redaktə
  • Cinah — Şahmat taxtasının bir hissəsi sol cinah ağlar üçün vəzir, qaralar üçn isə şah cinahı adlandırılır[1].

Ç

redaktə
  • Çevrilən piyada — Sonuncu xanaya çataraq şahdan başqa istənilən fiqura çevrilən piyadaya deyilir[1].
  • Çəngəl — Piyadanın və ya atın eyni vaxtda iki fiqura və ya piyadaya hücumu[2].

D

redaktə
  • Daimi şah — "Şah"ların ardıcıl seriyasıdır ki, şah özünə sığınacaq tapa bilmir[1].
  • Dəyirman — Topun və filin iştirakı ilə açıq silsilə şahlar elan edən kombinasiyanın adı[2].
  • Dəyişmə — Bir-birinə bərabər olan fiqurların dəyişməsi gedişidir[1].
  • Düzgün olmayan başlanğıc — Bir sıra az işlənən və nəzəriyyəcə zəif işlədilmiş başlanğıcların (1.d3-Andersson debütü; 1.e3-van Kruysa debütü; 1.c3-Saraqossa başlanğıcı; 1.d3-Mizes başlanğıcı) və adsız başlanğıcların (1.b3, 1. Ac3, 1.g4, 1. Ah3 və s.) ümumi adı[3].

E

redaktə
  • Endşpil — Şahmat oyununun sonluq hissəsi belə adlanır. Başlıca xüsusiyyəti odur ki, taxta üzərində fiqurlar az olur[2].

F

redaktə
  • Fiqurların qarşılıqlı əlaqəsi — Şahmat mübarizəsinin mühüm strateji prinsipi olaraq vahid plana tabe olan fiqurların dəyişdirilməsidir[4].

G

redaktə
  • Götürmə — Taxta üzərindən rəqibin fiqurunu və ya piyadasını çıxarmaq. Bu zaman oyunçu fiqurunu və ya piyadanı rəqibin fiqurunun və ya piyadasının tutduğu xanaya qoyur[2].

H

redaktə
  • Həmlə — Konkret məqsədə nail olmaq üçün bir və ya bir neçə gediş həmlə adlanır[2].

İ

redaktə
  • İki at müdafiəsi — İtalyan şahmatçısı və nəzəriyyəçisi D. Polerianın əlyazmalarında təsadüf olunur[5].
  • İkiqat şah — Eyni vaxtda iki fiqurun şaha təhlükə törətməsi[1].

Q

redaktə
  • Qədim hind başlanğıcı (Benko debütü, Macarıstan görüşü) — Bu debütü ilk dəfə olaraq XIX əsrdə tətbiq edən Hindistan şahmatçılarının şərəfinə adlandırılmışdır[4].
  • Qədim hind müdafiəsi — Bu debüt qədimdən məlumdur və K. Yanişin əsərlərində xatırlanır[4].

O

redaktə
  • Oppozisiya — Bu, şahların elə bir yerləşməsidir ki, şaquli, üfüqi, yaxud diaqonal xətlər üzrə onların arasındakı xanaların sayı tək olsun[2].

P

redaktə
  • Pirs-Ufimsev müdafiəsi — Yuqoslaviya qrossmeyestri və sovet ustasının şərəfinə adlandırılmışdır[5].
  • Ponsiani debütü — İlk dəfə XVIII əsrdə italyan nəzəriyyəçisi tətbiq etmişdir[6].

R

redaktə
  • Reti debütü — Nəzəri cəhətdən yaradan və onu sistematik olaraq praktikasında tətbiq edən çex qrosmeysterinin şərəfinə adlandırılmışdır[6].

Ş

redaktə
  • Şimal qambiti — İlk dəfə olaraq 1867-ci ildə danimarkalı usta Martin From və isveç şahmatçısı Hans Linden tərəfindən praktikaya tətbiq edilmişdir[4].

T

redaktə
  • Təcrid olunmuş piyada — Mürəkkəb şaquli xətlərdə öz piyadası olmayan piyada[1].

V

redaktə
  • Vyana görüşü — XIX əsrdə Qampenin başçılığı altında bir qrup Vyana şahmatçısı tərəfindən işlənmişdir[6].

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 Zeynallı, Əliyev, 1986. səh. 14
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 Zeynallı, Əliyev, 1986. səh. 13
  3. ↑ Zeynallı, Əliyev, 1986. səh. 11-12
  4. ↑ 1 2 3 4 Zeynallı, Əliyev, 1986. səh. 12
  5. ↑ 1 2 Zeynallı, Əliyev, 1986. səh. 11
  6. ↑ 1 2 3 Zeynallı, Əliyev, 1986. səh. 10

Ədəbiyyat

redaktə
  • Zeynallı, Azər; Əliyev, Pərviz. Sadıqova, H. (redaktor). Şahmat aləminə səyahət. Bakı: İşıq. 1986. 112.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/?q=Şahmat_terminlərinin_lüğəti&oldid=7898922#D"
LOVE.AZ