 |
 |
Love.az |  |
 |
Devana (pol. Dziewanna pl, lat. Dzewana), Zevana (pol. Ziewanna), (pol. Ziewonia, Zewonia) — qərbi slavyanlar tərəfindən ibadət edilən, vəhşi təbiətin, meşələrin, ovçuluğun və ayın ilahəsidir. Mənbələrdə ilk dəfə XV əsrdə Yan Dluqoş tərəfindən qeyd edilmiş və o, Devana ilə Roma ilahəsi Diana arasında müqayisə aparmışdır.[1] Devana həm də Polşada Verbaskum (Verbascum) bitkisinin adıdır və sözün etimologiyası dəqiq bilinmir. Aleksandr Bryuknerin sərt tənqidlərindən sonra araşdırmaçılar əvvəlcə onun həqiqiliyini rədd etsələr də, müasir dövrdə Devana anlayışı getdikcə daha çox tədqiqatçı tərəfindən qəbul edilir. Bəzən xalq mərasimlərində o, Morana ilə birlikdə iştirak edir.[2]
| Devana | |
|---|---|
 | |
| Təsir sahəsi | ovçuluq, Vəhşi heyvanlar |
| Cinsi | qadın[d] |
| Digər mədəniyyətlərdə | Diana |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Proto-slavyan dilində Verbaskum bitkisi üçün istifadə olunan sözün divizna olduğu ehtimal edilir (Polşa: dziwizna, Çex və Slovak: divizna, Serb-xorvat: дивѝзма, divìzma). İkinci variant isə divina formasıdır (Polşa: dziewanna, Ukrayna: дивина́ – dyvyná). Bu söz proto-baltoslav mənşəlidir və litva dilində devynspė͂kė, devynjėgė kimi görünür.[3] Baltoslav qrupundan kənar tək ekvivalentin Dakiya dilində διέσεμα/diésema olduğu düşünülür. Bunun "yanan səma" (ing. burning sky) mənasını verdiyi və alman dilində Himmelbrand ("yanan göylər") sözü ilə əlaqəli ola biləcəyi ehtimal edilir. Ancaq slavyan sözünün dəqiq etimologiyası mübahisəlidir.[4]
Devana adının bir neçə fərqli izahı mövcuddur:[5]
Bəzi alimlər Devana adındakı -ana, -anna şəkilçisinin proto-Hind-Avropa ansu ("hakim, hökmdar, tanrı") sözündən törəyə biləcəyini irəli sürürlər.[8]
Devana xalq inanclarında birbaşa rast gəlinməsə də, bəzi əfsanələrdə izləri görünür. Łysa Góra əfsanəsi — Polşa mədəniyyətində bu yer "Polşa Olimpi" kimi tanınır. Xalq əfsanələrinə görə, xristianlıqdan əvvəl burada bir qala və ya ibadət yeri olmuşdur.[9] Dluqoş qeyd edir ki, bu qalanı nəhənglər və ya "Məğrur Xanım" tikmişdir. Məğrur Xanım özünü Diana elan etdiyi üçün Tanrı onu ildırımla məhv edib. Tədqiqatçılar "Məğrur Xanım"ın Devana ilə bağlı ola biləcəyini düşünürlər. Marzanna ilə birlikdə qeyd olunması – Şotland folklorçusu Ceyms Freyzer "Qızıl Budaq" kitabında Sileziya adətlərində Devana haqqında məlumat verir.[10] Xalq adətinə görə, Marzanna (Ölüm simvolu) suya atıldıqdan sonra gənclər meşəyə gedib kiçik bir şam ağacı kəsir, qabığını soyur və bəzəyirlər. Bu ağaca "May", "Yay" və ya "Bəyaz Gəlin" deyirlər. Daha sonra gənclər ağacı evlərə aparıb oxuyurlar:[11]
Polyakca mətni
|
Freyzer qeyd edir ki, bəzi hallarda Devana fiquru da bu mərasimə daxil edilir və o, yazın tanrıçası hesab edilir. Podlasiya regionunda "Şahzadə" adətləri – burada bəzədilmiş, rəngarəng libas geyinmiş bir qız kəndlərdə gəzdirilərək xüsusi mərasim icra edilirdi.[12] Dağ ruhları ilə bağlılıq – Slavyan folklorunda devoni (dziewonie) adlı dağ ruhları və ya mağarada yaşayan, yun əyirən qadınlar mövcuddur. Bunlar Devana ilə əlaqələndirilir və dziwożony ilə oxşarlıq təşkil edir.[13]
Dziewanna (və ya dziwizna) Polşa dilində Verbaskum bitkisinin adıdır və dərman məqsədilə də istifadə olunurdu. Bu bitkidən dəri baxımı və tənəffüs problemlərinin müalicəsi üçün yararlanırdılar.[14] Bəzi mənbələrdə "Müqəddəs Məryəmin hörüyü" kimi tanınırdı. Orta əsr ikonalarında Müqəddəs Məryəm bəzən əlində Verbaskum ilə təsvir edilirdi. XVI əsrdə "marzanna" (altı fərqli bitkinin adı) eyni zamanda dziewanna ilə sinonim kimi istifadə olunurdu.[15] Devana haqqında müasir araşdırmalar onun slavyan mədəniyyətində ovçuluq, meşələr və vəhşi təbiətlə yanaşı, yazın, yenilənmənin və sağlamlığın tanrıçası kimi qəbul edildiyini göstərir.[16]
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|