Karl Foy - Wikipedia - Love.az

Karl Artur Filipp Henrix Foy şimal-şərqi Almaniyanın Lüdviqslust şəhərində anadan olmuşdur. Erkən yaşlarından yunan dilinə həvəs göstərmiş, Leypsiq Universitetində yunan filologiyası oxumuşdur. Alman filoloqu Georq Kurtsiusun tələbəsi olmuşdur.^[7] 1879-cu ildə "Yunan vulqar dilinin fonetik sistemi" (alm. Save result Lautsystem der griechischen Vulgärsprache‎) adlı ilk əsəri çap edilmişdir.^[5]

Daha sonra İstanbulda Odisey Neqroponte ailəsinin yanında qalmış, türk və alban dillərini öyrənmişdir. Bu məşhur yunan ailənin Parisə getməsindən sonra Böyükadada qalmış, daha sonra Yunanistana getmişdir. 1890-cı ildə Almaniyaya dönərək Berlindəki Şərq Dilləri Seminarı (alm. Seminar für Orientalische Sprachen‎) institutunda türk dili müəllimi olaraq çalışmışdır. Avqust Fişer ilə birgə "Şərq Dilləri Seminarının Xəbərləri" (alm. Mitteilungen des Seminars für Orientalische Sprachen‎) jurnalının "Qərbi Asiya Tədqiqatları" bölməsinin redaktoru olmuşdur.^[5]

Türkologiya sahəsində Karl Foy fonetika problemləri üzrə ixtisaslaşmışdır. Osmanlı türkcəsi ilə Azərbaycan türkcəsinə "Güney türkcəsi" adını verərək, Anadolu və Azərbaycan coğrafiyalarındakı dialektləri incələmişdir.^[5] K. Foy Azərbaycan dilini tədqiq edilməsində böyük nailliyyətləri olmuşdur. Onun 1903–1904-cü illərdə nəşr olunmuş Azərbaycan dilinin qrammatikası bir neçə onilliklər ərzində (sovet dilçilərinin əsərləri üzə çıxana qədər) Qərbdə bu dilin nümunəvi qrammatik təsviri olmuşdur (bu əsər 2011-ci ildə yenidən nəşr edilmişdir).^[8] Onun başqa türk dillərinin də öyrənilməsində böyük xidmətləri olmuşdur. Xüsusilə alman ekspedisiyaları tərəfindən aşkar edilmiş manixey qrafikası ilə yazılmış Turfan fraqmentlərini tədqiq edən ilk alman türkoloqudur.^[9]

• Lautsystem der griechischen Vulgärsprache (Leypsiq, 1879).
• Lieder vom goldenen Horn (Leypsiq, 1888).
• Der Purismus bei den Osmanen. MSOS WAS 1 (1898), 20–55.
• Karaïmisch-türkische Sprachproben aus Kaliç in Galizien. MSOS WAS 1 (1898) 172–184.
• Das Aidinisch-Türkische. Keleti Szemie 1 (1899), 177–194, 286–307.
• Studien zur osmanischen Syntax. I. Das Hendiadyoin und die Wortfolge von ana baba. MSOS WAS 2 (1899), 105–136, 293.
• Der Personenname aydemir und das Wort demir. MSOS WAS 2 (1899), 287–293; MSOS WAS 3 (1900), 216f.
• Türkische Vokalstudien, besonders das Köktürkische und Osmanische betreffend. MSOS WAS 3 (1900), 180–215.
• Die ältesten osmanischen Transscriptionstexte in gothischen Lettern. MSOS WAS 4 (1901), 230–277; 5 (1902), 233–293.
• Azerbajǧanische Studien mit einer Charakteristik des Südtürkischen I. MSOS WAS 6 (1903), 126–193; 7 (1904), 197–265.
• Die Sprache der türkischen Turfan-Fragmente in manichärischer Schrift I. Einleitung. SBPA, Phil.-hist. Kl. 53 (1904), 1389–1403.
• Türkischer Katalog islamischer Bleisiegel, angezeigt. MSOS WAS 7 (1904), 277–279.
• Die Windrose bei Osmanen und Griechen mit Benutzung der Baḥrijje des Admirals Pīr-i-Reʼīs vom Jahre 1520 f. Ein Fragment von Karl Foy. Aus dem Nachlasse herausgegeben von Friedrich Giese. MSOS 2. Abt. 11 (1908), 234–247.^[10]