Patancali - Wikipedia - Love.az

İngilis hindoloq və sanskritoloq M. Monye-Uilyamsın fikrincə, "Patancali" adı mürəkkəb sözdür^[1] və "patta" (sanskr. पत — «uçan»)^[2] və (अञ्ज् — «şərəf, gözəl») və ya «añjali» (अञ्जलि — «xeyir, ovuca birləşən»)^[3][4] komponentlərindən ibarətdir.

Patancalinin həyatı ilə bağlı etibarlı məlumatlar qorunmamışdı; hind mənbələrində bu barədə məlumatlar əfsanələr şəklində ötürülmüşdü, xüsusən Patancalinin Paninin ovuc hissəsində ilan şəklində göydən düşdüyü əfsanəsi açıq-aydın Patancali adının etimologiyasına əsaslanır^[5].

Həqiqi bir tarixi xarakterdən danışarkən, hindoloqlar Patancalinin dörd elm adını fərqləndirirlər^[6][7][8]:

• Patancali — Panadininin Aştadhyayaya əsaslanan qədim Sanskrit qrammatikası Mahabhaşyanın müəllifi. Həm Avropa, həm də Hindistan tədqiqatçılarının hesablamalarına görə, bu Patancali eramızdan əvvəl II əsrin ortalarında yaşayıb^[9][10][11]. Mətnlərə Katyayana və Panininin əsərlərinə "bhaşya" ("şərhlər") adı verildi, lakin müasirləri tərəfindən tarixə "Mahabhaşya" ("Böyük şərh") adı ilə daxil oldu. Bu risalə o qədər həcmli və əsaslı idi ki, sonrakı 2 min il ərzində Patancali sanskrit alimləri üçün bir səlahiyyətə çevrildi, bunlardan əvvəl Panini və Katyayana idi. Bu alimlərin Sanskrit dilinin quruluşu, qrammatikası və fəlsəfəsi ilə bağlı fikirləri Buddizm və Caynizmin dini təlimlərinə də təsir göstərmişdir^[12][13].
• Patancali — yoqların nəzəriyyəsi və təcrübəsi haqqında əsas mətn olan Yoqa Sutranın tərtibçisi^[14], habelə Sankhya hind fəlsəfi məktəbinin görkəmli nümayəndəsidir^[15][16]. Müxtəlif hesablamalara görə, eramızdan əvvəl II əsr arasında yaşayırdı. e. və eramızdan əvvəl IV əsr e., əksər qiymətləndirmələr eranın II və IV əsrlər arasındakı tanışlıq dövrünə aiddir^{[17] [18]}. "Yoqa Sutra" hind ənənəsinin ən vacib mətnlərindən biridir və klassik yoqanın əsasını təşkil edir^[19]; orta əsrlərdə Hindistan xalqlarının qırx dilinə tərcümə edilmişdir. Bundan əlavə, Yoga Sutrasın üçüncü fəsli transsendental tibbi texnologiya üçün əsasdır^[20].
• Patancali — Patancalatantra adlı tibbi mətnin müəllifi. Bu mətn bir çox orta əsrlərə aid tibbi risalələrdə qeyd olunur və Patancali, Yogaratnakara, Yogaratnasamuçka və Padartavicnana kimi bir sıra Sanskrit mətnləri tibb sahəsindəki nüfuzlu mənbə olaraq xatırlanır.

Patancali — ehtimal ki, eramızın 8-ci əsrində yaşamış və Ayurvedanın klassik risalələrindən olan Çaraka Samhitaya şərh yazan alim; bu mətnə Karakvartik deyilir^[21]. Bəzi hind alimləri, xüsusən də P.V.Şarma, Patancali adı ilə bu iki tibb elm adamının Mahabhaşyanın müəllifi olan eyni Patancali olmadığını hesab edirlər.

• Патанджали // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Махабхашья / Лысенко В. Г. // Новая философская энциклопедия : в 4 т. / пред. науч.-ред. совета В. С. Стёпин. — 2-е изд., испр. и доп. — М. : Мысль, 2010. — 2816 с.

• Bryant, Edwin F., The Yoga Sūtras of Patañjali: A New Edition, Translation and Commentary, New York: North Point Press, 2009, ISBN 978-0865477360
• Flood, Gavin. An Introduction to Hinduism. Cambridge University Press. 1996. ISBN 978-0-521-43878-0.
• Larson, Gerald James. Classical Sāṃkhya: An Interpretation of Its History and Meaning. London: Motilal Banarasidass. 1998. ISBN 978-81-208-0503-3.
• Larson, Gerald James. The Encyclopedia of Indian Philosophies: Yoga: India's philosophy of meditation. Motilal Banarsidass. 2008. ISBN 978-81-208-3349-4.
• Radhakrishnan, S.; Moore, C. A. A Source Book in Indian Philosophy. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. 1957. ISBN 978-0-691-01958-1. Princeton paperback 12th printing, 1989.
• White, David Gordon. Yoga, Brief History of an Idea (Chapter 1 of "Yoga in practice") (PDF). Princeton University Press. 2011.
• White, David Gordon, The Yoga Sutra of Patanjali: A Biography, Princeton University Press, 2014, ISBN 978-0691143774

• tərəfindən əsərlər Qutenberq layihəsində
• Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Patancali İnternet arxivində
• Patancali tərəfindən əsərlər LibriVox-da (açıq audi-kitablar)