 |
 |
Love.az |  |
 |
Podzol torpaqlar — Avrasiya və Şimali Amerikada əsasən iynəyarpaq meşələr altında yayılan torpaq tipi. Bu meşələrdə ot örtüyü adətən olmur və torpağın səthi ölü örtüklə — meşə döşənəyi ilə örtülü olur.[1]
Podzollaşmış qonur dağ-meşə torpaqlar Talışın dağlararası ərazilərində formalaşmışdır. M. E. Salayev (1991) öz tədqiqatlarında bu torpaqları zəif doymamış (leyssivajli torpaqlar) adlandırmışdır.[2] Podzollaşmış qonur dağ-meşə torpaqları əsasən fıstıq və vələs-fıstıq meşələri altında əmələ gəlmişdir. Torpaqəmələgətirən süxurlar çökmə və vulkanogen-çökmə süxurların aşınma materiallarında ibarətdir.
Bu torpaqlar üçün səciyyəvi morfoloji əlamətlər aşağıdakılardır:
Bu torpaqların profilində ümumi humusun miqdarı 1–10% arasında dəyişir və onun yüksək miqdarı 6–10% humus qatında 1,0–2,0% isə üllivial və alt qatlarda müəyyən edilmişdir. Üzvi qalıqlarının zəif parçalanması və torpaqda "moder" tipli humus burləşmələrinin olması ilə əlaqədardır. Podzollaşmış qonur dağ-meşə torpaqlarının profilində udulmuş əsasların miqdarı 15–16 mq\ekv-dir. Meşə altından çıxmış podzollaşmış qonur torpaqlarda da meşələrin bərpası üçün şərait mövcuddur.
Podzollu sarı torpaqlar qədim Xəzər allüvial-prolüvial çöküntülü abraziya-akkumulyativ terraslı düzənliyində yayılmışdır.[3] Ərazinin qərb hissəsi allüvial-dellüvial, şərq hissəsi isə allüvial-dellüvial çöküntülərdən təşkil olunmuşdur. Xəzər dənizinin sahilində isə dəniz çöküntüləri çay gətirmələrini əvəz edir.
Podzollu sarı torpaqlar yarımhidromorf şəraitdı formalaşmışdır.[4] Çoxillik orta temperatur 14,0°-14,5° C arasında dəyişir.[5] Ən soyuq ayın orta çoxillik temperatur göstəricisi 3,5°-4,5° C –dən aşağı düşmür. Bu torpaqlar donmur, yəni torpaq daxili geokimyəvi proseslər bütün il boyu davam edir. Ona görə də bu torpaqlarda istilik və rütubətsevən sitrus meyvələri çay plantasiyları geniş ərazidə yayılmışdır. İllik yağıntının miqdarı 1400 mm-ə qədər olub, fəsillər üzrə qeyri-bərabər paylanır. Yay aylarında (iyul-avqust) rütubət çatışmazlığı 43–57%-dir.
Qranulometrik tərkib geniş hədd daxilində dəyişir və fiziki gilin miqdarı 33,0–64,6% arasında tərəddüd edir. Bu torpaqların 0–50 sm qatında ümumi humusun miqdarı 1,28–3,0%-dir. Yüksək miqdar 0–20 sm-də (3%) cəmlənmişdir. Zərərli duzların miqdarı 0,25%-dən azdır. Ph-ın kəmiyyəti 4,0–6,1 arasında dəyişir.[6]
Podzollu torpaqlar 3 yarımtipə ayrılır:
Əvvəllər bu torpaqların 90%-dən çoxu çay və sitrus meyvə bağları altında istifadə olunurdu. Hazırda isə bu torpaqlar qismən çay, əsasən tərəvəz və taxıl bitkiləri altında istifadə olunur.
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|