 |
 |
Love.az |  |
 |
Urartulular (erm. Ուրարտացիներ, akkad. LUU-ra-aš-ta-a, elam. Har-mi-nu-ia-ip, q.fars A-r-mi-i-n-i-a) — Ermənistan yaylasında yaşamış qədim xalq. Urartu dilində danışırdılar. Onlar e.ə. XIII əsrdən tayfalar birliyi, e.ə. VII–VI əsrlərdə dövlət kimi qeyd olunan Urartu siyasi elitasını formalaşdırmışdır.[1]
| Urartulular | |
|---|---|
| Sayları və yaşadığı ərazilər | |
| Dili | Urartu dili |
| Dini | Urartu dini |
| İrqi | Avropoid |
| Mənşəyi | naməlum |
İqor Mixayloviç Dyakonov tərəfindən formalaşdırılan və əsaslandırılan erməni etnogenezinin miqrasiya qarışıq fərziyyəsinə əsasən, urartulular və Urartu əhalisinin qalan hissəsi (hurrilər və luvilər) Hind-Avropa protoerməni dilini mənimsəmiş, sonralar bu dilin əsas daşıyıcısı olan erməni etnosuna çevrilmişdilər. Odur ki, ermənilər urartuluların əsas genetik komponentini təşkil edən və mədəni irsinə malik xalqdır.[2][3][4][5]
Urartuluların mənşəyi haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Məlumdur ki, urartulular akkadlılar və hurrilərlə yanaşı, armenoid əhali qrupuna aid idilər.[6] Urartuluların qədim Musasir şəhərinin yerləşdiyi Rəvandüz regionunda (indiki İranın şimal-qərbində, Qərbi Azərbaycan ərazisi) yarandığı güman edilmişdir.[7][8][9][10]
Eyni zamanda, Urartu padşahlığının hakim sülaləsi çox güman ki, Hind-Avropa mənşəli idi, çünki hökmdarların adlarının Balkan dillərində paralelləri var.[11]
Urartu dili hurri dili ilə qohum idi və bu dillə Hurri-Urartu ailəsini təşkil edirdi.[12][13][14]
Urartu ideoqramlarından istifadə edən bir neçə deşifrə edilməmiş yazılar mövcuddur, lakin urartular ümumiyyətlə Assuriya mixi yazısının xeyli sadələşdirilmiş formasından istifadə edirdilər. Məsələn, borc alarkən bir çox polisemantik Assuriya ideoqramları urartular tərəfindən yalnız bir mənada işlədilmiş, Assuriya işarələrinin müxtəlif semantik çalarları itmişdir.[15]
Müəyyən edilmişdir ki, erməni dilində elmə məlum olan 350-dən çox urartumənşəli sözdən 200-dən çox kök söz vardır ki, onlar Urartu lüğətinin əsasını təşkil edir.[16][17] 60-a yaxın müxtəlif dilləri özündə birləşdirən Nax-Dağıstan qrupunun dillərində 170-ə yaxın urartumənşəli kök söz aşkar edilmişdir.[18] Arno Furne və Allan Bomhardt bildirirlər ki, Hurri-Urartu dilləri Hind-Avropa dil ailəsinin xüsusi qoludur və bu, leksik yaxınlığı ilə təsdiqlənir.[19][20] "Britannika Ensiklopediyası"[21] Hurri-Urartu dillərinin Hind-Avropa dilləri ilə əlaqəsini inkar edir.[22][23]
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|