 |
 |
Love.az |  |
 |
Xlorpikrin (PS), kimyəvi adı trixloronitrometan (CCl₃NO₂), rəngsiz, yağlı maye halında olan, kəskin və xoşagəlməz iyə malik bir kimyəvi birləşmədir.[2] Birinci Dünya müharibəsi zamanı kimyəvi silah kimi istifadə edilmiş və hal-hazırda əsasən pestisid kimi tətbiq olunur.[3]
| Xlorpikrin | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Sistematik adı | Trixloronitrometan |
| Qısaldılmış adı | PS |
| Ənənəvi adı | Xlorpikrin |
| Kimyəvi formulu | CCl3NO2 |
| Empirik formulu | CCl3NO2 |
| Nisbi mol. kütl. | 164.38 а. k. v. |
| Molyar kütlə | 164.38 q/mol q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Aqreqat halı (n.ş.) | Maye |
| Sıxlıq | 1.651 q/cm³ (20 °C-də) q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | -64 °C °S |
| Qaynama nöqtəsi | 112 °C °S |
| Buxarın təzyiqi | 18 ± 1 mm Hg[1] |
| Kimyəvi xassələri | |
| Suda həllolma | Suda az həll olur q/100 ml |
| Üzvi həlledicilər maddəsində həllolma | Yaxşı həll olur q/100 ml |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 76-06-2 |
| PubChem | 6423 |
| EINECS-də qeyd. nöm. | 200-930-3 |
| SMILES | C(Cl)(Cl)(Cl)N+[O-] |
| RTECS | PB6125000 |
| ChEBI | 39285 |
| BMT nömrəsi | 1580 |
| ChemSpider | 13861343 |
| Toksikologiya | |
| LD50 | 250 mq/kq (siçovullar, oral) mq/kq |
| Zəhərliliyi | Toksik, lakrimator, qıcıqlandırıcı |
Suda az həll olur, üzvi həlledicilərdə yaxşı həll olur.
Xlorpikrin ilk dəfə 1848-ci ildə Şotlandiyalı kimyaçı Con Stenhouz tərəfindən sintez edilmişdir.[4] Birinci Dünya müharibəsi zamanı almanlar tərəfindən kimyəvi silah kimi istifadə edilmiş və "qıcıqlandırıcı" qazlar sinfinə daxil edilmişdir.[5] Müharibədən sonra xlorpikrinin pestisid kimi istifadəsi geniş yayılmışdır.
Xlorpikrin nitromeanın xlorlanması ilə sintez edilir. Bu prosesdə nitromean xlor qazı ilə reaksiyaya daxil olur və xlorpikrin əmələ gəlir. Reaksiya ekzotermikdir və nəzarət altında aparılmalıdır.[6]
Xlorpikrin insan sağlamlığı üçün təhlükəli bir maddədir. Tənəffüs yollarını, gözləri və dərini qıcıqlandırır. Yüksək konsentrasiyalarda ağciyərlərə zərər verə bilər, öskürək, nəfəs darlığı və ağciyər ödemi kimi simptomlara səbəb ola bilər. Gözlə təmasda olduqda görmə pozğunluğuna və hətta korluğa gətirib çıxara bilər. Dəri ilə təmasda isə yanıq və yaralara səbəb olur.[9]
Xlorpikrin ilə işləyərkən aşağıdakı təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət etmək vacibdir:
Xlorpikrin torpağa və suya düşdükdə ətraf mühitə mənfi təsir göstərə bilər. Torpaqda mikroorqanizmlərin fəaliyyətini pozur, bitki və heyvanlara zərər verir. Suda isə balıq və digər su canlılarının ölümünə səbəb ola bilər.[10]
Xlorpikrinin kimyəvi silah kimi istifadəsi 1993-cü ildə qəbul edilmiş Kimyəvi Silahlar Konvensiyası ilə qadağan edilmişdir.[8] Pestisid kimi istifadəsi isə bir çox ölkələrdə ciddi nəzarət altındadır.
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|