 |
 |
Love.az |  |
 |
Əmək və Azadlıq İttifaqı (türk. Emek ve Özgürlük İttifakı; kürd. Hevkariya Ked û Azadiyê) — Türkiyədə solçu seçki ittifaqı. Bu ittifaq Xalqların Bərabərliyi və Demokratiya Partiyası (DEM Partiyası), Xalqların Demokratik Partiyası (HDP), Türkiyə Fəhlə Partiyası (TİP), Əmək Partiyası (EMEP), Əməkçi Hərəkat Partiyası (EHP), Sosial Azadlıq Partiyası (TÖP) və Sosialist Məclislər Federasiyası (SMF) tərəfindən təsis edilmişdir.[1] İttifaq 25 avqust 2022-ci ildə özünün təsis edildiyini elan etmişdir. Bəyannaməsində üzv partiyalar birgə şəkildə ittifaqın Türkiyə cəmiyyəti üçün "bərabərlik, azadlıq, qardaşlıq, sülh və demokratiya" məqsədlərini hədəflədiyini bildirmişdilər.[2]
Əmək və Azadlıq İttifaqı | |
|---|---|
 | |
| Quruluş tarixi | 25 avqust 2022 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İttifaq danışıqlarının ilkin mərhələsi ayrı-ayrı partiyaların görüşləri ilə başlamışdır.[3] 2022-ci ilin əvvəllərində HDP açıq şəkildə solçu partiyaları siyasi ittifaq qurmağa çağırmışdır. Onlar TİP, EMEP, EHP, TÖP, SMF, SOL Partiyası və TKP-ni ilkin görüş və müzakirə üçün dəvət etmişdilər. SOL Partiyası dərhal müzakirələrdə iştirak etməyəcəyini elan etmiş, qərarını vaxtlama və strategiya üzrə fikir ayrılıqları ilə əsaslandırmışdır.[4] TKP ilk görüşdən sonra geri çəkildiyini bildirmişdir.[5] Bundan əlavə, SOL Partiyası və TKP fərqli solçu partiyalar ilə birlikdə "Sosialist Qüvvələr İttifaqı" adlanan başqa bir seçki ittifaqı elan etmişdilər. Görüşlərdə iştirak etmiş olmağına baxmayaraq, "Halkevleri" yaxınlaşan seçkilərə fokuslanmaq istəmədikləri üçün ittifaqın son formalaşmasında iştirak etməmək qərarına gəlmişdir. Buna baxmayaraq, onlar ittifaqın məqsədlərini dəstəkləyəcəklərini əlavə etmişdilər.[6]
Partiyalar ittifaqın siyasi proqramının və yol xəritəsinin 24 sentyabr 2022-ci ildə İstanbulda Haliç Konqres Mərkəzində elan ediləcəyini bildirmişdilər.[7] Türkiyədən Muradxan Munqan, Zülfü Livaneli, İnci Aral və Əhməd Ümid kimi adlar daxil olmaqla səksən ədəbiyyat xadimi ittifaqın təsis olunmasını və siyasi məqsədlərini dəstəkləyən ictimai bəyannamə imzalamışdır.[8] 22 mart 2023-cü ildə partiyalar 2023-cü il Türkiyədə prezident seçkiləri üçün prezident namizədi çıxarmayacaqlarını elan etmişdilər. Onlar bunu Cümhuriyyət Xalq Partiyası (CHP) və Millət İttifaqı namizədi Kamal Qılıncdaroğlunun şansını artırmaq üçün etmişdilər.[9] İttifaq daha sonra 27 aprel 2023-cü ildə mövcud prezident Ərdoğanun seçki kampaniyasına qarşı Qılıncdaroğlunu dəstəkləmişdir.[10]
İttifaq Türkiyə mediası və cəmiyyəti tərəfindən danışıq dilində Üçüncü İttifaq (türk. Üçüncü İttifak) olaraq da bilinir, çünki bu ittifaq partiyaların sayına görə üçüncü ən böyük birləşməni təşkil edir, həmçinin Xalq və Millət İttifaqlarından sonra elan edilmişdir.[2]
Üzv partiyalar ittifaqın rəhbər prinsiplərini və siyasi proqramını sentyabr 2022-ci ildə elan edəcəklərini bildirmişdilər. EMEP lideri Ərcümənd Akdəniz sekulyarizmin gücləndirilməsinin, ölkənin demokratikləşdirilməsinin, bərabər vətəndaşlıq hüquqlarının və iqtisadi, ictimai və ekoloji istismara son qoyulmasının əsas siyasi hədəflər olduğunu qeyd etmişdir. O, ittifaqın hazırkı üzvlərindən kənara genişlənməyi hədəfləməli olduğunu əlavə etmişdir.[11] TİP lideri Erkan Baş ittifaqın "Millət və ya Xalq İttifaqı tərəfindən düzgün təmsil olunmayan milyonlarla insan üçün etibarlı alternativ" təşkil etməli[12] və "işçilər, gənclər, fermerler, qadınlar, LGBTI cəmiyyəti, kürdlər və ələviləri" uğurla əhatə etməli olduğunu vurğulamışdır.[13]
İttifaqın siyasi bəyannaməsinə görə, partiyalar Türkiyə üçün bərabər, ekoloji, demokratik və feminist baxış təklif etmişdilər. Onlar həmçinin, Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Ədalət və İnkişaf Partiyası (AKP) hökumətlərinin biznes tərəfdarı, qohumbaz kapitalist, neoliberal və avtoritar təcrübələrini qınamışdılar.[14]
| Partiya | Abbr. | Lideri | İdeologiyası | Mövqeyi | Parlamentdə yeri | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Xalqların Bərabərlik və Demokratiya Partiyası Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi |
DEM Party | Tülay Hatimoğulları Tuncer Bakırhan |
Regionalizm Yaşıl siyasət Birbaşa demokratiya Sol libertarianizmi Sol populizmi |
Mərkəz soldan sola | 57 / 600
| |
| Xalqların Demokratik Partiyası Halkların Demokratik Partisi |
HDP | tr[ing.] tr[ing.] |
Azlıq hüquqları Demokratik sosializm Sosial demokratiya Regionalizm |
Mərkəz soldan sola | 0 / 600
| |
| Türkiyə Fəhlə Partiyası Türkiye İşçi Partisi |
TİP | Erkan Baş | Kommunizm Marksizm–leninizm Sol populizmi |
Soldan ultrasola | 3 / 600
| |
| Demokratik Bölgələr Partiyası Demokratik Bölgeler Partisi |
DBP | Çiğdem Kılıçgün Uçar tr?! |
Kürd milliyyətçiliyi Sosial demokratiya Demokratik sosializm Regionalizm |
Sol | 2 / 600
| |
| Əmək Partiyası Emek Partisi |
EMEP | Seyit Aslan | Kommunizm Marksizm–leninizm Xocaçılıq Anti-revizionizm |
Ultrasol | 2 / 600
| |
| Əməkçi Hərəkat Partiyası Emekçi Hareket Partisi |
EHP | Hakan Öztürk | Kommunizm Marksizm–leninizm |
Far-left | 0 / 600
| |
| Sosial Azadlıq Partiyası Toplumsal Özgürlük Partisi |
TÖP | Şilan Sürmeli | Libertarian sosializm Ekososializm Sosialist feminizm LGBTQ hüquqları Azlıq hüquqları |
Soldan ultrasola | 0 / 600
| |
| Sosialist Məclislər Federasiyası Sosyalist Meclisler Federasyonu |
SMF | Kollektiv rəhbərlik | Kommunizm Maoçuluq |
Ultrasol | N/A
| |
 |
 |
LOVE.AZ |  |
 |
|