Gelada - Wikipedia - Love.az

Geladanın açıq sarıya çalan tünd qəhvəyiyə qədər dəyişən tükləri, tünd rəngli üzü və solğun göz qapaqları var. Yetkin erkəklərin belində daha uzun tüklər və sinələrində saatqulası formasında parlaq qırmızı dəri ləkəsi olur. Dişilərdə də çılpaq dəri ləkəsi var, lakin bu daha az nəzərə çarpır. Ancaq cinsiyyət dövründə bu ləkələr parlaqlaşır və maye ilə dolu qabarcıqlardan ibarət "boyunbağı" əmələ gətirir. Erkəklərin orta çəkisi 18.5 kq, dişilərin isə orta çəkisi 11 kq təşkil edir. Baş və bədən uzunluğu 50–75 sm, quyruq uzunluğu isə 30–50 sm arasında dəyişir.

1979-cu ildən bəri gelada adətən öz cinsində təsnif edilsə də, bəzi genetik tədqiqatlar göstərir ki, bu meymun pavianlarla birlikdə qruplaşdırılmalıdır.^[5] Digər tədqiqatçılar isə bu növü Papio cinsindən daha uzaq təsnif edirlər. Theropithecus gelada öz cinsinin yeganə yaşayan növü olsa da, fosil qeydlərindən ayrı, daha böyük növlər məlumdur: T. brumpti, T. darti və T. oswaldi, əvvəllər Simopithecus cinsinə aid edilirdi.^[6] Theropithecus cinsi hal-hazırda yalnız Efiopiyada məhdudlaşsa da, Afrika və Aralıq dənizindən Asiyaya qədər, o cümlədən Cənubi Afrika, Malavi, Konqo Respublikası, Tanzaniya, Uqanda, Keniya, Əlcəzair, Mərakeş, İspaniya və Hindistan kimi yerlərdə tapılmış fosil nümunələrindən də məlumdur.^[7][8]

Gelada iri və möhkəm bədən quruluşuna malikdir. Onun bədəni açıq bejdən tünd qəhvəyiyə qədər dəyişən qaba tüklərlə örtülüdür və tünd rəngli üzü ilə solğun göz qapaqları var. Qolları və ayaqları demək olar ki, qaradır. Qısa quyruğunun ucunda bir cüt tük topası var. Yetkin erkəklərin belində uzun və ağır tük paltarı var. Geladanın tüksüz üzü və qısa burnu var ki, bu da onu əntərdən çox şimpanzeyə bənzədir. Geladanı əntərdən fiziki olaraq fərqləndirən əsas xüsusiyyət sinəsindəki parlaq dəri ləkəsidir. Bu ləkə saatqülləsi formasındadır. Erkəklərdə bu ləkə parlaq qırmızı rəngdədir və ətrafı ağ tüklərlə əhatələnib, dişilərdə isə bu ləkə daha az nəzərə çarpır. Bundan əlavə, dişilərin dəri ləkəsi ətrafında dəri yumruları var.^[9]

•  
  Qida axtaran gelada dəstəsi
•  
  Erkək
•  
  Dişi
•  
  Erkəyin başı
•  
  Gənc erkək
•  
  Dişi gelada belində balası ilə
•  
  Erkək quraq mövsümdə
•  
  Erkək gelada
•  
  Gelada balası
•  
  Gelada dəstəsi

• Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie, Springer-Verlag 2002, ISBN 3-540-43645-6
• Ronald M. Nowak: Walker’s Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999 ISBN 0-8018-5789-9

• Gelada Baboons in the Simien Mountains in Ethiopia
• Gelada Baboons feeding high on the plateau in the Simian Mountains, Ethiopia Arxiv surəti 10 mart 2020 tarixindən Wayback Machine saytında
• Gelada Baboons in the Simien Mountains Ethiopia, filmed 11/04/2007 on a stills camera
• Beside the mythical baboons Simien Mountain is home to a variety of endemic mammals, birds and plants