Foqarma - Wikipedia - Love.az

Xəzərlərin hökmdarı Cosef öz məktubunda Foqarma nəsil xəttindən olduqları üçün, Yafətin nəslindən gəldiklərini qeyd edir və Foqarmanın 10 oğlunun adını çəkirdi:^[1][2]

1. Aqyor (Orxon uyğurları?)
2. Tiros (Yazı xətası ola bilər: Twrq, bəlkə də türk?)
3. Ouvar (avarlar)
4. Uqin (və ya Uquz, mümkündür ki, oğuz türkləri nəzərdə tutulur)
5. Bisal (peçeneqlər?)
6. Tarna (Bax: avarlardan türklərin yanına qaçan Tarniax xalqı)
7. Xazar (xəzərlər)
8. Zanor (və ya Canur) (Bax: avarlardan türklərin yanına qaçan Zabender xalqı)
9. Balnod (Yazı xətası ola bilər: bulqar, ola bilsin bulqar türklərini bildirir)
10. Savir (sabirlər).^[3]

Yəhudi anonim əsəri olan "İosippon"da Foqarmanın 10 oğlu belə qeyd edilir:

1. Kwzar (כוזר) (xəzərlər)
2. Pyṣynq (פיצינק) (peçeneqlər)
3. ˀln (אלן) (alanlar)
4. Bwlgr (בולגר) (bulqarlar)
5. Knbynˀ (כנבינא) (Kanbina?)
6. Ṭwrq (טורק) (ehtimal ki göytürklər)
7. Bwz (בוז) (quz (oğuz) üçün nəzərdə tutulmuş כוז **Kwz for Ghuzz ola bilər)
8. Zkwk (זכוך) (Zaxux? və ya זיכוס **Zykws = Zixus, zixlər?^[4][5]) (və ya avarlardan türklərin yanına qaçan Zabender xalqı)
9. ˀwngr (אוגר) (Unqar; macarlar və ya oğurlar/onoğurlar)
10. Tolmaṣ (תולמץ) (Bax: peçeneq tayfası Βορο-ταλμάτ < *Boru-Tolmaç, Bizans hökmdarı VII Konstantin tərəfindən qeyd edilir).^[6][7][4]

XI əsrdə Yəmən yəhudisi tərəfindən "İosippon" ərəb dilinə tərcümə edilmişdir: Burada Foqarmanın tayfaları belə qeyd edilmişdir:

1. əl-Xəzər (xəzərlər)
2. əl-Bacanaq (peçeneqlər)
3. əl-As-Alan (alanlar)
4. əl-Bulqar (bulqarlar)
5. […]
6. […]
7. […]
8. Xyabars (kəbərlər? və ya sabirlər?)
9. Uncar (macarlar və ya oğurlar/onoğurlar)
10. Talmis (Bax: peçeneq tayfası Βορο-ταλμάτ < *Boru-Tolmaç, Bizans hökmdarı VII Konstantin tərəfindən qeyd edilir).^[4]

"İeremiil salnamələri"ndə üç övlad belə qeyd edilir:

1. Abihud
2. Şafaṭ
3. Yaftir.^[8][9]

"İeremiil salnamələri"ndə 10 ailə belə qeyd edilir:

1. Cuzar (xəzərlər)
2. Pasinaq (peçeneqlər)
3. Alan (alanlar)
4. Bulqar (bulqarlar)
5. Kanbinah
6. Turq (ehtimal ki göytürklər)
7. Buz (Yazı xətası ola bilər: **Kwz, oğuz türklərini bildirir)
8. Zaxux (Yazı xətası ola bilər: **Zykws, zixləri bildirir?) (və ya avarlardan türklərin yanına qaçan Zabender xalqı)
9. Uqar (macarlar və ya oğurlar/onoğurlar)
10. Tulmes (Bax: peçeneq tayfası Βορο-ταλμάτ < *Boru-Tolmaç, Bizans hökmdarı VII Konstantin tərəfindən qeyd edilir).^[10][11]

Yaşer kitabında isə belə qeyd edilir:^[12][13]

1. Buzar (Yazı xətası ola bilər: Kuzar, xəzərləri bildirir)
2. Parzunac (peçeneqlər)
3. Elicanum (alanlar?)
4. Balqar (bulqarlar)
5. Raqbib
6. Tarki (ehtimal ki göytürklər)
7. Bid (Yazı xətası ola bilər: **Kuz, oğuz türklərini bildirir)
8. Zəbuc (Yazı xətası ola bilər: **Zykws, zixləri bildirir?) (və ya avarlardan türklərin yanına qaçan Zabender xalqı)
9. Onqal (macarlar və ya oğurlar/onoğurlar)
10. Tilmaz (Bax: peçeneq tayfası Βορο-ταλμάτ < *Boru-Tolmaç, Bizans hökmdarı VII Konstantin tərəfindən qeyd edilir).^[12][13]

XVIII əsrdə fransız alimi Antuan Kalme (1672–1757) Foqarmanın Skifiya və Türküstandan olduğunu yazırdı.^[14]

"Kartlis tsxovreba"ya və "Ermənistan tarixi"nə görə, Tarqamos Babildə yaşamış, daha sonra isə "iki dəniz və iki dağ arasındakı torpaqlar" (Qafqaz) ona verilmişdir. O, Ağrıdağında məskunlaşmış və torpaqlarını öz oğulları arasında bölmüşdür:

1. Hayk (Հայկ) — Tarqamosun birinci oğlu və erməni mənbələrinə görə ermənilərin əcdadı
2. Kartlos (ქართლოსი) — Ağrıdağın şimal-şərqində məskunlaşmışdır, Kartlinin qurucusu və gürcülərin əcdadı
3. Bardos — qafqaz albanlarının əcdadı və qədim Bərdə şəhərinin qurucusu^[15]
4. Movkan (movkanların əcdadı)
5. Lekos — Şimali Qafqazdakı leqlərin əcdadı
6. Heros — Ağrıdağın şərqində məskunlaşmışdır.
7. Kavkas (Kovkases) — inquş və çeçenlərin əcdadı
8. Eqros (Egers) — Qara dəniz və Lihi dağları (Qərbi Gürcüstan) arasında məskunlaşmışdır.^[16][17]

• Türk. Yafətin nəslindən gələn, türklərin əcdadı.