Qot Dili - Wikipedia - Love.az

Ana Səhifə - Qot Dili

Qot dili — Qotlar tərəfindən istifadə edilmiş Hind-Avropa dillərindən biri hesab olunan German dillərindən biridir. Qot dili ən qədim german yazı dilidir. Bundan əlavə, Krım yarımadasında qotların vaxtilə mövcud olduğu müəyyən edilib. 1800-cü illərdə Krım qot dilinin varlığı Habsburqların Osmanlı səfiri Ogier Ghiselin de Busbecq tərəfindən təxminən 80 söz ehtiyatı ilə hazırlanan lüğətlə məlum olmuşdur. Dil IV əsrdə Ulfilas tərəfindən yaradılmış qot əlifbası ilə yazılırdı.

Qot dili
Ölkələr	İtaliya Qalliya İspaniya Ukrayna^[1] Rusiya
Region	Balkan yarımadası
Danışanların ümumi sayı	nəfər.
Ölü dil	VIII əsr
Təsnifatı
Avrasiya dilləri Hind-Avropa dilləri German dilləri East Germanic^[vd] Qot dili
Yazı	Qot əlifbası, Run əlifbası
Dil kodları
QOST 7.75–97	гот 154
ISO 639-1	—
ISO 639-2	got
ISO 639-3	got
Atlas of the World’s Languages in Danger	358
Linguasphere	52-ADA
LINGUIST List	got
IETF	got
Glottolog	goth1244
Bu dildə olan Vikipediya
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

German dillərindən biri olan qot dili Hind-Avropa dil ailəsinə mənsubdur. Böyük miqdarda yazılı mənbəyə malik birinci german dili olan qot dilinin müasir dövrdə davamçısı xələfi yoxdur. Qot dili qotların franklar tərəfindən məğlub edilməsi, İtaliyada qotların siyasi hakimiyyətinin başa çatması, qotların izolyasiyası və bu dilin kilsə dili statusunu itirməsi ilə VI əsrdən sonra tənəzzülə məruz qalmışdır.^[2] Bu dil İberiya yarımadasında VIII əsrə qədər mövcudluğunu saxlamağı bacarmışdır. XVI əsrdə Krım yarımadasında Oje Qiselin de Busbek tərəfindən Krım qot dili təxminən 80 sözdən ibarət bir formada qeyd edilmiş olsa da, Müqəddəs Kitabın tərcüməsinin yazıldığı tarixi qot dili ilə Krım qot dilinin arasındakı fonetik fərqlər Krım qot dilinin tarixi qot dilindən deyil, başqa bir Şərqi German dilindən meydana gəldiyini üzə çıxarır. Krım qot dilinin XVIII əsrin axırlarında məhv olduğu qəbul edilir.^[3]^[4]

Nümunə

redaktə

Qotca (Latın)

redaktə

Atta unsar þu in himinam,

weihnai namo þein,

qimai þiudinassus þeins,

wairþai wilja þeins,

swe in himina jah ana airþai.

hlaif unsarana þana sinteinan gib uns himma daga,

jah aflet uns þatei skulans sijaima,

swaswe jah weis afletam þaim skulam unsaraim,

jah ni briggais uns in fraistubnjai,

ak lausei uns af þamma ubilin;

[unte þeina ist þiudangardi

jah mahts jah wulþus in aiwins.

Amen.]

Tərcümə

redaktə

Cənnətdəki Atamız,

adın müqəddəs olsun.

Sənin hökmranlığın gəlsin.

Göydəki kimi,

Yer üzündə sənin iradən yerinə yetsin.

Bu gün bizə gündəlik çörəyimizi ver.

Bizə qarşı günah edənləri bağışladığımız kimi,

sən də bizim günahlarımızı bağışla.

Bizi sınağa çəkmələrinə imkan vermə.

Bizi pis olandan xilas et.

[Çünki hökmranlıq, qüdrət və izzət əbədi olaraq

sənindir. Amin.]

İstinadlar

redaktə

↑ ¹ ² ³ ScriptSource - Ukraine.
↑ Strategies of Distinction: Construction of Ethnic Communities, 300–800 (Transformation of the Roman World, vol. 2) by Walter Pohl, ISBN 90-04-10846-7 (pp. 119–121)
↑ Todd B. Krause and Jonathan Slocum. "The Corpus of Crimean Gothic". University of Texas at Austin. 2 mart 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2008.
↑ Stearns, MacDonald (1978). Crimean Gothic. Analysis and Etymology of the Corpus. Saratoga, California: Anma Libri. ISBN 0-915838-45-1. s 118

Ədəbiyyat siyahısı

redaktə

G. H. Balg: A Gothic grammar with selections for reading and a glossary. New York: Westermann & Company, 1883 (archive.org).
G. H. Balg: A comparative glossary of the Gothic language with especial reference to English and German. New York: Westermann & Company, 1889 (archive.org).
Bennett, William Holmes. An Introduction to the Gothic Language. New York: Modern Language Association of America. 1980.
W. Braune and E. Ebbinghaus, Gotische Grammatik, 17th edition 1966, Tübingen
- 20th edition, 2004. ISBN 3-484-10852-5 (hbk), ISBN 3-484-10850-9 (pbk)
Fausto Cercignani, "The Development of the Gothic Short/Lax Subsystem", in Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung, 93/2, 1979, pp. 272–278.
Fausto Cercignani, "The Reduplicating Syllable and Internal Open Juncture in Gothic", in Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung, 93/1, 1979, pp. 126–132.
Fausto Cercignani, "The Enfants Terribles of Gothic 'Breaking': hiri, aiþþau, etc.", in The Journal of Indo-European Studies, 12/3–4, 1984, pp. 315–344.
Fausto Cercignani, "The Development of the Gothic Vocalic System", in Germanic Dialects: Linguistic and Philological Investigations, edited by Bela Brogyanyi and Thomas Krömmelbein, Amsterdam and Philadelphia, Benjamins, 1986, pp. 121–151.
N. Everett, "Literacy from Late Antiquity to the early Middle Ages, c. 300–800 AD", The Cambridge Handbook of Literacy, ed. D. Olson and N. Torrance (Cambridge, 2009), pp. 362–385.
Carla Falluomini, "Traces of Wulfila's Bible Translation in Visigothic Gaul", Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik 80 (2020) pp. 5–24.
Kortlandt, Frederik. "The origin of the Goths" (PDF). Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik. 55. 2001: 21–25. doi:10.1163/18756719-055-01-90000004.
W. Krause, Handbuch des Gotischen, 3rd edition, 1968, Munich.
Thomas O. Lambdin, An Introduction to the Gothic Language, Wipf and Stock Publishers, 2006, Eugene, Oregon.
Miller, D. Gary. The Oxford Gothic Grammar. Oxford: Oxford University Press. 2019. ISBN 978-0198813590.
F. Mossé, Manuel de la langue gotique, Aubier Éditions Montaigne, 1942
Eduard Prokosch, A Comparative Germanic Grammar, 1939, The Linguistic Society of America for Yale University.
Irmengard Rauch, Gothic Language: Grammar, Genetic Provenance and Typology, Readings, Peter Lang Publishing Inc; 2nd Revised edition, 2011
C. Rowe, "The problematic Holtzmann’s Law in Germanic", Indogermanische Forschungen, Bd. 108, 2003. 258–266.
Skeat, Walter William. A Moeso-Gothic glossary. London: Asher & Co. 1868.
Stearns, MacDonald. Crimean Gothic. Analysis and Etymology of the Corpus. Saratoga, California: Anma Libri. 1978. ISBN 0-915838-45-1.
Wilhelm Streitberg, Die gotische Bibel , 4th edition, 1965, Heidelberg
Joseph Wright (linguist), Grammar of the Gothic language, 2nd edition, Clarendon Press, Oxford, 1966
- 2nd edition, 1981 reprint by Oxford University Press, ISBN 0-19-811185-1

Xarici keçidlər

redaktə

Gotisch im WWW Portal for information on Gothic (in German)
Germanic Lexicon Project – early (Public Domain) editions of several of the references.
Texts:
- The Gothic Bible in Latin alphabet
- The Gothic Bible in Ulfilan script (Unicode text) from Wikisource
- Titus has Streitberg's Gotische Bibel and Crimean Gothic material after Busbecq.
- Wulfila Project
- Skeireins Project A website with the Skeireins including translations in Latin, German, French, Swedish, English, Dutch, Greek, Italian and Icelandic.
Gothic Online by Todd B. Krause and Jonathan Slocum, free online lessons at the Linguistics Research Center at the University of Texas at Austin
Gothic Readings Video clips in Gothic language
Gothic basic lexicon at the Global Lexicostatistical Database
Gotica Bononiensa A page with information about the discovered Bononiensa fragment from 2013
glottothèque – Ancient Indo-European Grammars online, an online collection of introductory videos to Ancient Indo-European languages produced by the University of Göttingen

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/?q=Qot_dili&oldid=8091492"